Turman Doktrini ve Marşal Planı

a) Truman Doktrini

 SSCB’nin  üç ana yönde yayılma çabalarına girişimi;

 -İran üzerinden Orta Doğu petrolleri ve Basra Körfezi'yle Hint Okyanusu,

-Türkiye üzerinden Boğazlar,

-Ege Denizi ve Doğu Akdeniz ve Yunanistan üzerinden Doğu Akdeniz.

İngiltere'nin SSCB’ye durduracak güçten yoksun olması İngiltere’yi ABD’yi dünya siyasetine çekmesine neden oldu.  

İngiltere 1947 Şubatında Amerikan hükümetine, bir Türkiye ve diğeri de Yunanistan hakkında olmak üzere iki memorandum (muhtıra) verdi.

Bu memorandumlarda,

-Türkiye'nin Batı savunması için önemi belirtilerek Türkiye'ye hem ekonomik ve hem de askeri yardım yapılması gerektiği,

-İngiltere'nin bu yardımları yapamayacağı ve hatta Yunanistan'daki askerlerini dahi geri çekmek zorunda bulunduğu gündeme getirdi.

Bu durum karşısında sorumluluğun Amerika'ya düştüğü belirtildi.

Bunun üzerine Başkan Truman, Amerikan Kongresi'ne 12 Mart 1947 günü gönderdiği mesajında, Türkiye ve Yunanistan'a 400 milyon dolarlık askeri yardım yapılması teklifini verdi.

 Turman:

-Türkiye'nin toprak bütünlüğünün korunmasının Orta Doğu düzeninin korunması için bir zaruret olduğun

-Türkiye ile Yunanistan'ın durumlarının birbirine bağlılığı şu şekilde dile getirdi: "Eğer Yunanistan silahlı bir azınlığın kontrolü altına düşerse, bunun Türkiye için sonuçları çok ciddi olur. Böyle bir durumda karışıklık ve düzensizlik bütün Orta Doğu'ya yayılabilir."

 Truman Doktrini savaş sonrası Amerikan dış politikasında, sonuçları günümüze kadar ulaşan, Amerika’nın Monroe Doktrini’ni terk ederek, SSCB’ye karşı aktif bir dış politika izlemesini sağlamıştır.

 b) Marshall Doktrini ( Planı)

İkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde, ABD tarafından Avrupa ülkelerine yardımda bulunmak ve bu ülkeleri kısa zamanda geliştirip güçlenmelerini sağlamak amacıyla hazırlanan bir programdır.

 Marshall Programı'nın başlıca iki amacı vardı:

- Barışı, sağlamak için dış yardımlarla Avrupa ülkelerinin çöken ekonomilerinin onarımına ve kalkınmalarının gerçekleştirilmesine katkıda bulunmak,

-Komünizmin Batı Avrupa'daki yayılışına engel olmaktı.

 SSCB’nin II. Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa’ya karşı tehditlerinin artması üzerine ABD Dışişleri Bakanı GeorgeC. Marshall, Avrupa'ya programlı yardım yapılması önerisinde bulundu. Bunun üzerine bir Avrupa Onarım Programı (European Recovery Program) hazırlandı.

 Marshall Programı, 1948 yılında Başkan Truman tarafından imzalanan bir kanun ile kabul edildi. Program dört yıllık bir süreyi kapsamaktaydı.

 Avrupa ülkeleri aralarında gerekli işbirliğini gerçekleştirmek ve Marshall yardımlarını dağıtmak üzere Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü (OEEC)'ü kuruldu.

 17 Batı Avrupa ülkesinden her biri, 1948-1951 dönemini kapsayan bir plan hazırlayarak, ekonomisini toparlayacak, üretimini artıracak ve dış açığı azaltacak önlemler alacaktı.

 Marshall Planı savaş sonrası dönem dünyada "Soğuk Savaş”ın başlangıcına da neden olmuştur. Bu nedenle; ABD ne pahasına olursa olsun Komünizmin yayılışına set çekmeye çalışmıştır.

 Avrupa Onarım Programı uygulanmaya konuldu ve ilk dört yıl içinde ABD, Avrupa'ya 11.4 milyar dolar yardım yaptı. Yapılan yardımların  %90'i doğrudan hibe şeklinde oldu. En fazla yardım alan ülkeler sırasıyla;  İngiltere (%24), Fransa (%20), Federal Almanya (%11) ve İtalya (%10) idi.