İlk Türklerde Eğitim
İlk Türk Devletlerinde Eğitim Anlayışı
İLK TÜRK DEVLETLERİNDE EĞİTİM
Elimize geçen tarihi bulgu ve kaynaklara göre Türklerin MÖ V. yüzyılda yazıyı kullanmışlardır. Orta Asya'da Esik Kurgan’ında bulunan yarısı kırık bir kabın üzerindeki 11 harflik iki satır yazı, Türklerde yazının çok eskiden beri kullanıldığını göstermiştir. Yapılan Kazılarda Hunlara ait çıkan ev araç-gereçleri, silahlar, süs eşyaları, at koşum takımları gibi bazı kalıntıların üzerinde yazılara rastlanması Hunların yazıyı bildiğini göstermektedir.
“Baba gören ok yontar, ana gören elbise biçer.” Atasözünden de anlaşılacağı üzere Türklerde eğitimin toplumsal bir görev kabul edildiğini söylemek mümkündür.
Göktürk alfabesi Türklerin kullandıkları ilk alfabedir. VI. Yüzyıla ait Yenisey Yazıtları bu alfabenin ilk şeklini Köktür Kitabeleri ise en gelişmiş şeklini gösterir.
Göktür Alfabesi Doğu Türkistan’da muhalif eserlerde kullanıldığını görmekteyiz. Göktür alfabesi, bazı değişiklikler yapılarak Bulgar, Peçenek ve Hazarlartarafından kullanılmıştır.
Göktür alfabesi 38 harf olup bunların 4’ü sesli 26’sı sessiz ve 8’i birleşik harften oluşmuştur.
Uygur alfabesi ise 18 harften oluşur. Elimizdeki en eski Uygur Metinleri IX. Yüzyıla aittir. Bu alfabe Timur İmparatorluğu ve devamında kurulan devletler tarafından kullanılmıştır.
Uygurlar dönemine ait çeşitli alanlarda birçok yazılı belge bırakmışlardır. Uygurlar; kâğıdı ve matbaayı Avrupalılardan önce kullandıkları, kendilerine ait mabetlerde dini nitelikli eserlerin yer aldığı ve kütüphaneleri vardı.
Uygurlar döneminden tıp ile ilgili kitaplar da kalmıştır. Bu kitaplarda; baş ağrısı, göz kulak, burun ve zihin hastalıkları gibi birçok hastalık hakkında bilgi bulunmaktadır.
Yine Türklerin kullandığı meşhur 12 Hayvanlı Türk Takviminde yılların hangi hayvanlar ile tefil olacağını gösteren takvimler görülmektedir.
Türkler madenlerden bir çok kama, bıçak, kama, kap kacak ve süs eşyaları yapmışlardır. Bu süs eşyalarının bazılarının üzerinde döneme ait kullandıkları yazılar vardır.