TRİH BİLMİNE GİRİŞ

1. Tarih Biliminin Konusu:

Çeçmiş toplumların yaşayışlarını kültürlerini ve medeniyet alanındaki ilerlemelerini belgelere dayanarak nedenleri ve sonuçlarıyla yer ve zaman göstererek objektif biçimde inceleyen ve açıklan bilim dalıdır.

Tarihi Olay: Geçmişte meydana gelen toplumu tümüyle etkileyen ve etkisi uzun süren olaylara denir.

Belge: Tarihçinin geçmişi aydınlatmak için yararlandığı her türlü esere ve yazılı kaynaklara “Belge” denir.

Yıllık (Anal): Yaşanan olayların günü gününe kaydedilmesine denir.

 Veri: İncelenen olayla ilgili elde edilen bütün bilgilere veri denir.

 Tarih Biliminin Amacı; Yaşanan tarih hakkında doğru bilgi vermektir.

Kaynak: Tarihi bir olayı doğru olarak anlamaya yarayan her türlü malzemedir.

 Kaynaklar kapsadıkları bilgilerin değerine göre;

 -Ana kaynaklar

 -Birinci elden kaynaklar

 -İkinci elden kaynaklar

 Türkiye’nin Tarih Öncesi dönemlerini aydınlatan merkezler; Karin Mağarası, Beldibi Mağarası, Çayönü, Çatalhöyük, Hacılar, Truva, Alişar ve Alacahöyük’tür.

 Not: Anadolu’da ele geçirilen en eski yazılı belgeler M.Ö 2000 yıllarına ait Kültepe Tabletleridir. Asur tüccarları tarafından çivi yazısıyla yazılmıştır.

 Tarihi Olayın Özellikleri:

*Tarihi olaylar, geçmişte meydana gelen yaşanmış olaylardır. Benzer nitelikli olaylar meydana gelse de tarihi olayların tekrarı mümkün değildir, deneyi yapılamaz

 *Tarihi olaylar, sonuçları itabariyle geniş coğrafyalar ve insan toplulukları üzerinde hissedilir. Tarih olayı, günlük olaydan ayıran en belirgin yönü de budur.

2. Tarih Biliminin Yöntemi:

     Tarihi olayların en belirgin özelliği, tekrar edilmemesi ve deneyinin yapılamamasıdır.

    Tarihi olayların araştırılması ve değerlendirilmesi sırasında, izlenmesi gereken yöntemler şunlardır: 

1. Kaynak arama (belge bulma): Geçmişten günümüze kadar gelmiş olan her türlü veriye kaynak (belge, vesika) denir. Tarihi bilgilerin doğru ve güvenilir olması gerekir. Kaynaklara dayanmayan bilgiler, tarih araştırmalarında değer taşımaz ve dikkate alınmaz. Bu da kendi arasında ikiye ayrılır:

a. Yazılı kaynaklar: Tarihi bir olayla ilgili bilgiye ulaşmanın başlıca yolu, olayların gerçekleştiği dönem ve toplumlarla ilgili yazılı kaynaklar başvurmaktır. Yazılı kaynaklar; kitabeler, şecereler, biyografiler, seyahatnameler, hatıralar, takvimler, fermanlar, paralar, kanunlar, mahkeme kayıtları, resmi veya özel mektuplar, dergiler ve gazetelerdir.

      b.  Yazısız kaynaklar: Evler, kaleler, çeşmeler, heykeller, resim, fotoğraf, film, destanlar, hikâye ve masallar, efsaneler yazısız kaynaklardır.

     Tarihçi; ele aldığı olayla ilgili olarak bütün kaynakları dikkatle incelemek, değerlendirmek ve bunları yaparken de tarafsız (objektif) olmak zorundadır.

Tarih Biliminin Kaynakları:

  -Yazısız Belgeler (kaynaklar)

  -Yazılı Belgeler (kaynaklar)

Uyarı: Yazılı belgeler, yazısız belgelerden daha net bilgiler içerir. Bu nedenle günümüzden geriye doğru gidildikçe, geçmişe ait yazılı belgeler azalmaktadır. Bu da geçmişin aydınlatılmasını güçleştirmektedir. Özellikle yazısız belgeler dayalı olarak aydınlatılmaya çalışılan tarih öncesi döneme ait birçok bilgi, varsayımlar üzerine oturtulmuştur.

2. Verileri Tasnif, Tahlil ve Tenkit Etme (Belgelerin Analizi):
   1. Verileri Tasnif Etme (Sınıflandırma): Tarih bir olayla ilgili elde edilen verileri (bilgileri) önce sınıflandırmak, sonra da; zaman, yer ve konusuna göre ayırmak gerekir. Bu yapılırsa var olan verileri birbirleriyle karşılaştırmak ve doğruluklarını belirlemek kolaylaşır.
   2. Verileri Tahlil Etme (Çözümleme, analiz): Mevcut bilgilerin güvenilir olup olmadığı incelenir. Tarih olaylar, zaman, mekân (yer) ve konularına göre sıralanır, aralarındaki neden-sonuç ilişkileri belirlenir.
   3. Verileri Tenkit Etme (Eleştiri, kritik): Tenkit (eleştiri), eldeki bilgilerin doğruluk derecesinin, güvenilir kaynaklara göre belirlenmesidir.  Bir belge, eleştiri süzgecinden geçirilmeden kullanılamaz. Bir belgenin doğruluğu iki yolla belirlenir: 

  Dış Eleştiri: Edinilen kaynakların gerçek olup olmadıklarının, belge niteliği taşıyıp taşımadıklarının, ne zaman ve nerede yazıldıklarının belirlenmesidir.

İç Eleştiri: Kaynağın içinde yer alan bilginin doğru olup olmadığının kontrol edilmesidir. 

       C. Terkip (Sentez) Yapma (Kritik Yapma):

     Belgelerde geçen bilgilerin doğruluğunu tespit etmektir.

Not:  Çalışmanın yazılı şekle dönüştürülmesi sırasında şu noktaların dikkate alınması gerekir:

1. Her tarihi olayı, olayın yaşandığı zamanın koşullarına göre değerlendirmek gerekir.
2. İyi bilinmeyen bir olay, bilinen, benzer başka bir olayın verileriyle açıklanmaya çalışılmamalıdır.

3. Tarihin Tasnifi (Sınıflandırılması):

    Tarihin araştırılmasında ve öğretiminde kolaylık sağlamak amacıyla, tarih zamana, mekâna ve konuya göre sınıflandırılır.

a. Zamana Göre Sınıflandırma: Tarihi zamana göre sınıflandırmaktaki amaç, inceleme ve öğrenmeyi kolaylaştırmaktır. Tarihi, bir bütün olarak incelemek mümkün değildir. Buna göre:

    Tarih Öncesi dönemler:

    -Taş Çağı

    -Maden Çağı

 Tarih Dönemleri

—İlk Çağ

—Orta Çağ

—Yeni Çağ

—Yakın Çağ şeklinde sınıflandırılır.

 Not: Her çağın kendine özgü özellikleri vardır. Bu nedenle her tarih çağını, kendi koşulları ve özelliklerini göz önünde bulundurarak incelemek gerekir.

2. Mekâna göre sınıflandırma
3. Konuya göre sınıflandırma

  Yazılış Şekillerine Göre Tarih Çeşitleri:

   —Hikâyeci (Rivayetçi) Tarih

   —Öğretici (Pragmatik) Tarih

   —Sosyal Tarih:

   —Kronik Tarih:

   —Neden-Nasılcı Tarih (Araştırmacı, Bilimsel )

 

TARİHE YARDIMCI BİLİMLER

 Coğrafya: Yeryüzünü beşeri ve fizik yönden inceleyen bilimdir.

Kronoloji: Zaman bilimidir. Tarihi olayların gerçekleşme zamanını doğru olarak tespitini yapar.

Antopoloji: Irk bilimidir.

1. Fiziki Antropoloji: İnsan ırkını araştırır.
2. Sosyal Antropoloji: İnsanların sosyal ve kültürel etkinliklerini incele

Arkeoloji: Kazı bilimidir.

               Özellikle yazısız belgelerin olduğu tarih öncesi dönemin aydınlatılmasında tarih bilimine yardımcı olmaktadır.

Paleografya: Yazı bilimidir.

Epigrafya: Kitabe bilimidir.

Etnografya: Irk bilimidir.

Filoloji: Dil bilimidir.

Diplomatik: Siyaset bilimidir.

Nümizmatik: Para bilimidir.

Sosyoloji: Toplum bilimidir.

Sigilografi: Mühür bilimidir.

Teoloji: Din bilimidir.

Kimya (Karbon 14 metodu)

Takvim: Astronomi gözlemelerine dayanarak zamanı yıllara, aylara, haftalara ve günlere bölerek hesaplamışlardır Böylece, takvim ortaya çıkmıştır. Zamanı bu şekilde bölümleme yöntemine takvim denir.

 -İlk takvimi bulan ve kullanan Sümerlerdir. Sümerlerin bulduğu takvim, ay yılı temeline dayanıyordu ve her yılın ayrı bir adı vardır. Günümüzden yaklaşık 6000 yıl önce Mısırlılar, güneş yılı esasına dayalı takvimi buldular.

 Türklerin Tarihte Kullandıkları Başlıca Takvimler:

-12 Hayvanlı Türk Takvimi

-Hicri Takvim

-Celâli Takvim

-Rumi Takvim

-Miladi Takvim