RUM İSYANI VE YUNANİSTAN’IN KURULMASI (1821-1829)

Nedenleri:

• Milliyetçilik akımının etkisi
• Rönesans Hareketleri sonunda Avrupa’da başlayan Yunan hayranlığı sonucu Avrupalı büyük devletlerin Yunanlılara her türlü maddi ve manevi desteği sağlamaları
• Avrupalı aydınların ve Yunanlı öğrencilerin çalışmaları
• Rumların Bizans İmparatorluğunu yeniden kurmak için kurdukları cemiyetlerin çalışmaları (Filik-i ( Etnik-i) Eterya)
• Osmanlı merkez ve taşra yönetiminin bozulması
• Akdeniz’e inmek isteyen Rusların kışkırtmaları
• Fener Rum patrikhanesinin kışkırtmaları

Gelişmeler

• Yunan isyanı ilk önce 1820’de Eflak’ta başladı, Rumların asıl isyanı 1821’de Mora Yarımadası’nda başladı. Mora İsyanı ile beraber Yanya Valisi Tepedelenli Ali Paşa da Osmanlı Devleti’ne karşı isyan etti. Tepedelenli Ali Paşa isyanı kısa sürede bastırıldı ancak Osmanlı Devleti, Mora Yarımadası’nda başlayan Rum İsyanı’nı bastırmakta yetersiz kaldı. İsyan kısa sürede büyüdü. Rumlar Mora’daki Müslümanları katlettiler.

• Osmanlı Devleti isyanı bastıramayınca Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’dan yardım yardım istedi. Mehmet Ali Paşa , Mora ve Girit valiliklerinin kendisine verilmesi şartıyla isyanı bastırdı.
• Uyarı: Mısır Valisinden yardım istemesi Osmanlı’nın çok güç durumda olduğunu gösterir.  Osmanlı tarihinde ilk defa bir vali devletle pazarlık yapmaktadır.

• İsyanın bastırılması üzerine İngiltere, Fransa ve Rusya olaya karıştı. Osmanlı Devleti’nden, Yunanistan’a özerklik verilmesini ve Yunanistan’dan bütün Türklerin çıkarılmasını istediler. Osmanlı bunları içişlerine müdahale sayarak kabul etmeyince 1827’de Navarin’de Osmanlı ve Mısır donanmalarını yaktılar. (1815 Viyana Kongresi’nde belirlenen siyasete göre bir yerde milliyetçilik ayaklanması çıkarsa kongreye katılan ülkeler hep birlikte isyan çıkan devlete yardım etme kararı almışlardı. Fakat bu siyaset, Osmanlı Devleti için uygulanmadı.)

• Osmanlı, yanan donanmalara karşılık savaş tazminatı isteyince bu devletlerle siyasal ilişkiler kesildi. Bu durumu fırsat bilen Rusya, Osmanlı’ya savaş açtı.

• 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı ve Edirne Antlaşması: Osmanlı savaşa hazır değildi. Yeniçeri Ocağı yeni kaldırılmıştı. Navarin’de donanması yakılmıştı. Ruslar Batı da Edirne’yi , Doğu’da Kars ve  Erzurum’u aldılar. Trabzon’a kadar geldiler. Osmanlı barış istedi ve 1829 yılında EDİRNE ANTLAŞMASI imzalandı. Buna göre;

1.Osmanlı Yunanistan’ın bağımsızlığını kabul edecek. ( Mora elden çıktı)

2. Sırbistan ve Eflak- Boğdan(Romanya) özerk bir duruma gelecek.

3. Rus ticaret gemileri boğazlardan serbestçe geçebilecek.

4. Prut nehri iki ülke arasında sınır olacak.

5. Tuna nehri ağzındaki kaleler Ruslara verilecek.

6. Osmanlı, Rusya’ya savaş tazminatı ödeyecek.

Edirne Antlaşması’nın önemi; İlk defa bir Balkan milleti (azınlık- Yunanlılar) bağımsız oldu. Sırbistan ve Romanya’nın temelleri atıldı. Diğer Balkan ülkelerine cesaret verdi.

Not: 1830’ da Fransa Cezayir’i sömürge amaçlı işgal etti.