II. Abdul Hamit Dönemi

II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ 

(1876-1909)

1. I. Meşrutiyetin ilanı  (1876)
Padişah: II.Abdülhamit
İlanda Etkili Olan Grup:  Jön Türkler (Genç Osmanlılar)
Savundukları Düşünce:  Osmanlıcılık
Meşrutiyet: Krallık ya da padişahlıkla yönetilen ülkelerde kralın yanında bir meclisin (parlamento) ve anayasa'nın bulunmasıdır.
      Meşrutiyeti ilan etmeye söz veren Sultan II. Abdülhamit verdiği sözü yerine getirerek Mithat ve Sait Paşaların hazırladığı Kanun-i esasi’yi (anayasa) kabul ederek Meşrutiyeti ilan etmiştir (23 Aralık 1876).
2. İstanbul ( Tersane ) Konferansı (1876) :

      ( Osmanlı Devleti, İngiltere, Rusya, Fransa,Avusturya ve İtalya arasında ) Rusya'nın Panislavizim politikasıyla Osmanlı Devleti üzerinde baskı kurmaya başlaması İngiltere’nin çıkarlarına aykırıydı. Bu yüzden İngiltere Balkan Milletlerinin sorunlarına çözüm bulmak amacıyla İstanbul’da Milletlerarası bir konferansın toplanmasını sağladı.
 İstanbul Konferansı çalışmalarına başlandığı sırada Osmanlı Devleti I.Meşrutiyeti ilan ederek konferansı etkisiz hale getirmeye çalıştı.

NOT:  Osmanlı Devleti bu hareketiyle, konferans kararları üzerinde olumlu bir etki yapmak amacındaydı. Çünkü meşrutiyet rejimi içinde Osmanlı vatandaşı olan Yahudi ve Hıristiyanlar da Meclisi  Mebusan'a temsilci göndererek yönetime katılabilecek ve haklarını arayabileceklerdi. Bu yüzden Osmanlının Balkanlar’da ıslahat yapmasına artık gerek yoktu. Ancak Avrupa Devletleri bunu ciddiye almadılar ve konferansta aşağıdaki kararları aldılar.

 

 Tersane Konferansı Kararları:
1- Sırbıstan ve Karadağ' dan Türk askerleri çekilecek
2- Bulgaristan'ın doğu ve batı olarak iki eyalete ayrılacak ve Bosna-Hersek' le birlikte özerklik verilecekti.
Osmanlı Devleti bu kararları kabul etmeyince konferans dağılmıştı. Ancak; daha sonra Londra’da tekrar bir araya gelen Avrupa Devletleri benzer kararlar alarak Osmanlı’nın bu kararlara uymasını istemişlerdir.
 3.  1877-1878 Osmanlı - Rus  Savaşı  ( 93 Harbi )

      (Ayestefanos (Yeşilköy) ve Berlin Konferansı)
Sebepleri :
1- İstanbul (Tersane) ve Londra Konferansı kararlarının Osmanlı tarafından kabul edilmemesi
2- Rusya’nın Panslavist politikası ve sıcak denizlere inme çabası

3- Rusya'nın 1856 Paris antlaşmasıyla Osmanlı devleti üzerindeki kaybettiği hakları geri almak istemesi.

    Rusya bu sebeplerden birincisini gerekçe göstererek Osmanlı Devletine savaş ilan etti.
Savaş :
     Ruslar doğuda Erzurum’a kadar ilerlediler. Rus ordusu AZİZİYE Tabyalarında Gazi Ahmet Muhtar Paşa tarafından durduruldu.
Balkanlarda ise Ruslar Tuna’yı aşıp PLEVNE önlerine geldiler. Plevne’de Gazi Osman Paşa önemli başarılar kazandı. Ancak daha sonra Plevne düştü. Ruslar Edirne’yi alarak Çatalca önlerine kadar geldiler.

Osmanlı Devleti barış istemek zorunda kaldı. 
 4. Ayestefanos ( Yeşilköy ) Antlaşması  (3 MART 1878)

Maddeleri:
1- Sırbistan, Karadağ ve Romanya tam bağımsız olacak ve sınırları genişletilecek.
2- Büyük bir Bulgaristan krallığı kurulacak.
3- Batum, Kars, Ardahan ve Doğu Beyazıt Ruslara verilecek.
4- Girit ve Ermenilerin oturduğu yerlerde ıslahat yapılacak.
5- Bosna-Hersek’e özerklik verilecek.
6- Teselya, Yunanistan’a verilecek.
7- Osmanlılar Rusya’ya, 30 milyon altın savaş tazminatı ödeyecek.
    Bu anlaşma Rusya’ya sıcak denizlere inme konusunda Balkan ve Doğu koridorunu açmıştır. Bu durum Avrupa devletlerin tepkisine neden olmuş, Rusya yeni bir savaşı göze alamadığından Berlin’de bir kongre toplanmasını kabul etmiştir.

     Ayestefanos ( Yeşilköy ) Antlaşması yürürlüğe girmemiş, bunun yerine Berlin Antlaşması imzalanmıştır.

    Osmanlı Devleti’nin imzalayıp da uygulamaya konulmayan iki antlaşma AYESTEFANOS ve SEVR’dir.
 5. Berlin Kongresi ve Berlin Antlaşması  (13 Temmuz 1878):

     Kongreye Katılan Devletler:  Osmanlı, Rusya, İngiltere, Fransa,  Avusturya, İtalya ve Almanya.

 Maddeleri :
1- Ayestefanos Antlaşmasıyla kurulan Bulgar Krallığı üçe ayrıldı:
a) Asıl Bulgaristan: Osmanlı Devletine vergi veren bir prenslik haline getirildi.
b) Makedonya: Islahat yapılmak şartıyla Osmanlıya bırakıldı.
c) Doğu Rumeli: Osmanlıya bağlı kalacaktı ancak Hıristiyan bir vali tarafından yönetilecek.
2- Sırbistan, Romanya, Karadağ bağımsız olacak.
3- Bosna-Hersek Osmanlı toprağı sayılacak, yönetimi geçici olarak Avusturya’ya bırakılacak.
4- Kars, Ardahan ve Batum Ruslara, Doğu Beyazıt Osmanlı’ya verilecek.
5- Teselya Yunanistan’a verilecek.
6) Ermenilerin oturduğu yerlerde ve Girit adasında ıslahatlar yapılacak.
7- Osmanlı Devleti Rusya’ya 60 milyon altın savaş tazminatı verecek.
 Anlaşmanın Önemi:

1- Osmanlı’nın dağılma süreci hızlandı.

2- Bu antlaşma ile İngiltere de Osmanlı topraklarının parçalanmasına katıldı. Osmanlı Devleti denge politikası izleyerek dış politikasında İngiltere’den boşalan yeri Almanya almaya başladı.

3- Ermeni Meselesi ilk defa uluslararası bir antlaşmada yer almış, Ermeni Meselesi Ermenilerin değil Osmanlı’yı parçalamak isteyen devletlerin meselesi olarak ortaya çıkmıştır. Berlin Antlaşması, Ermeni Meselesinin Başlangıcı olarak kabul edilmektedir.

4- Osmanlı Devletinin 19. yy.da en çok toprak kaybettiği antlaşmadır.

5- Anlaşmadan en kârlı çıkan, Bosna Hersek üzerinde haklar elde eden Avusturya ve Kıbrıs'ı üs olarak alan İngiltere’dir.

NOT: Bu sırada İngiltere, Osmanlı Devletine KIBRIS’ın kendisine bir üs olarak verilmesi durumunda kongrede Osmanlı Devletini savunacağını söyledi. Osmanlı İngiltere’nin bu isteğini kabul etmek zorunda kaldı.

      Berlin Konferansı’ndan sonra Osmanlı Devleti’nin dağılması hızlanmıştır. İngiltere Mısır’ı, Fransa ise Tunus Avusturya-Macaristan Bosna-Hersek’i topraklarına katmıştır. Girit Yunanistan’a katılmış, Bulgaristan ise bağımsızlığını ilan etmiştir.

 Kıbrıs’ın Kaybedilmesi (1878):  

       İngiltere, Berlin Konferansı’nın toplanması ve burada Osmanlı Devleti’nin yanında yer alma karşılığında Kıbrıs’ın kendisine üs olarak verilmesi talebinde bulunmuştur.

   İngiltere Kıbrıs’ı üs yapmakla Rusların Akdeniz’e inmesini engellemeyi, Doğu Akdeniz’de Süveyş kanalını kontrol etmeyi amaçlanmıştır.

 6. Berlin Antlaşması Sonrası Gelişmeler:

• II. Abdülhamit 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşını bahane ederek, parlamentoyu kapatmış ve Meşrutiyet rejimini yürürlükten kaldırmıştır.
• Donanma, Haliç' te çürümeye terkedilmiştir. ( II.Abdülhamit kendisine suikast yapılmasından korkuyordu)
• Mecelle ( Medeni Kanun ) yeniden düzenlendi.
• Almanlar'a Bağdat Demiryolunu yapma hakkı verildi.
• Kıbrıs'ın  İngilizlere üs olarak verilmesi ( 1878 ):

     Berlin kongresi sırasında Osmanlının çıkarlarını savunması karşılığı İngiltere’ye Kıbrıs’ta üs kurma sözü verilmişti. Berlin Antlaşmasından sonra Kıbrıs üs olarak İngilizlere verildi(1878).

  Duyun-u Umumiye İdaresinin Kurulması ( 1881): Osmanlı Devleti dış borç ve faizlerini ödeyemeyince alacaklı devletler bu idareyi kurmuşlardır. Bu idare dış borçları doğrudan toplamak suretiyle kurulan yabancı bir mali kontroldü. Bu da Osmanlı Devletinin ekonomik bağımsızlığına gölge düşürmüştür.

 Örnek Test:

      Osmanlı Devleti, Kırım Savaşı sırasında almaya başladığı dış borçları ödeyemez hale gelince, İngiltere ve Fransa Duyun-u Umumiye’yi (Genel Borçlar İdaresi) kurarak Osmanlı Devleti’nin bazı gelirlerine el koymuşlardır.

     Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir kanıtıdır?

  A) Azınlık isyanlarının yaygınlaştığının

 B)  Osmanlı ekonomisinin iflas ettiğinin

 C) Islahat hareketlerinin yavaşladığının

 D) Osmanlı Devleti ile Almanya Devleti’nin yakınlaştığının

 E) İttihat ve Terakki Partisinin güçlendiğinin

                                              Doğru Cevap B’dir

  Tunus'un Fransızlar Tarafından İşgali (1881):  Fransa’nın Tunus’u işgalini Osmanlı Devleti sadece protesto edebilmiştir. (Fransa hatırlanacağı gibi 1830 yılında da Cezayir’i işgal etmişti.)

Mısır'ın İngilizler Tarafından İşgali (1882):  İngilizler Süveyş Kanalının açılmasıyla önemi daha da artan Mısır’ı 1882’de işgal ettiler.

Doğu Rumeli’nin Bulgar Prensliği İle Birleşmesi (1885):  Doğu Rumeli Bulgarlarının Bulgar Prensliği ile birleşmek için ayaklanmaları sonucu yapılan görüşmelerde Osmanlı Devleti bu bölgenin Bulgar Prensliğine bağlanmasını kabul etti.

Girit Sorunu Ve Osmanlı-Yunan Savaşı: Yunanistan’ın Girit'in iç işlerine karışması ve burada çıkan ayaklanmayı desteklemesi sonucu OSMANLI-YUNAN savaşı çıktı.

 Not: İngiltere böylelikle Süveyş Kanalı’nı kontrol etme imkânına kavuşmuştur. Osmanlı Devleti’nin I.Dünya savaşına girmesiyle İngiltere, Kıbrıs’ı topraklarına kattıklarını açıklamıştı.

Yapılan DÖMEKE MEYDAN SAVAŞINI kazanan Osmanlı kuvvetlerine Atina yolu açıldı. Ancak Avrupa Devletlerinin müdahale etmesi üzerine İSTANBUL ANTLAŞMASI imzalandı.(1897)
     Buna göre Girit’e özerklik verilmiş, ayrıca yönetimi Yunanlı bir Prense verilmiştir.

  *Böylece bu antlaşma ile Girit'in yönetimi elimizden çıkmıştır.

     *Osmanlı Devleti; II. Meşrutiyet sırasında Girit Yunanistan tarafından işgal edilmesi ve Balkan Savaşı sonucu imzalanan Atina Antlaşmasıyla da Girit’in Yunanistan’a ait olduğu kabul etmek zorunda kalmıştır.

 Bosna- Hersek'in Avusturya'ya Bağlanması (1908):  Berlin Antlaşmasında, Bosna Hersek’in yönetimi geçici olarak Avusturyaya bırakılmıştı. II. Meşrutiyetin ilanı sırasında Avusturya Bosna-Hersek’i topraklarına kattığını açıkladı. Osmanlı Devleti, bu durumu kabul etmek zorunda kaldı.

Bulgaristan'ın Bağımsızlığını Kazanması (1908):  II. Meşrutiyetin ilanı ile oluşan karışıklıklardan yararlanan Bulgarlar bağımsızlıklarını ilan ettiler. Rusya’nın araya girmesiyle Osmanlı Devleti bu durumu kabul etmek zorunda kaldı.

 II. Meşrutiyet'in İlanı  (1908):
İlanında Etkili Olan Grup: İttihat ve Terakki
Savunulan Düşünce: Türkçülük
14 Şubat 1878’de Sultan Abdülhamit’in meclisi kapatmasıyla şahsi idare dönemi başlamış ve 1908 yılına kadar 30 yıl sürmüştür. Bu dönem içinde Sultan Abdülhamit’e karşı olanlar, meşrutiyeti yeniden ilan etmek amacıyla bir takım cemiyetler kurmuşlardır. Bu cemiyetler içinde en önemlisi  "İttihat ve Terakki Cemiyeti"dir.
Selanik’te İttihat ve Terakki yanlısı subayların ayaklanması sonucu II. Abdülhamit meşrutiyeti tekrar ilan etmiştir (1908).
II. Meşrutiyetin ilanı sorunları çözmeye yetmedi. İçte ve dışta yeni sorunlar çıktı. Bu dönemde kurulan siyasi partilerin mevcudiyeti partizan çekişmeleri yarattı.

31 Mart Olayı  (13 NİSAN 1909): İstanbul’da  Avcı Taburlarının başlattığı meşrutiyet karşıtı ayaklanmadır.

31 Mart Olayının Sonuçları:
1- Mahmut Şevket Paşa komutasındaki Hareket Ordusu İstanbul’a gelerek ayaklanmayı bastırmıştır.  (M. Kemal bu orduda Kolağası-dır.)
2- II. Abdülhamit tahttan indirilerek yerine V.Mehmet Reşat padişahlığa getirilmiştir.

3- Kanun-i Esasinin bazı maddeleri değiştirilmiştir.

NOT:  II. Abdülhamit’in tahttan indirilmesiyle Osmanlı Devleti Yönetiminde İttihat ve Terakki Dönemi başlamış, bu dönem 1918’de imzalanan Mondros ateşkes Antlaşmasına kadar sürmüştür. Bu geçen 9 yıl içinde Osmanlı Devleti; Trablusgarp, Balkan ve I.Dünya Savaşlarını yaşamış ve çok ağır yenilgiler almıştır.