Sultan Abdulmecit

ABDÜLMECİT DÖNEMİ  (1839-1861)

 İngiltere, Mısır konusunu Avrupa sorununa dönüştürmekle Doğu Akdeniz’deki çıkarlarını ve sömürgelerine giden yolların güvenliğini korumayı amaçlamıştır. 

1. LONDRA KONFERANSI (Londra Protokolü)  (1840)  (Mısır'la İlgili)
Katılan Devletler: İngiltere, Avusturya, Prusya, Rusya ve Osmanlı Devleti
Şartları:
1- Mısır eyaleti hukuk bakımından Osmanlı Devletine bağlı kalacak, yönetimi Mehmet Ali Paşa ve oğullarına bırakılacaktı.
2- Mısır, Osmanlı devletine yılda 80 bin kese vergi verecek ve Osmanlı Donanması geri gönderilecekti.
3)-Suriye, Adana ve Girit Osmanlı’ya geri verilecekti.

     Böylece İngiltere Mısır’da güçlü bir devlet kurulmasını engelleyerek sömürgelerine giden yolu güvence altına almıştır

    Bu anlaşmayla Mısır iç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlı’ya bağlı imtiyazlı bir eyalet haline geldi.
 LONDRA KONFERANSI (1841)  (BOĞAZLARLA İLGİLİ):

Hünkâr İskelesi Antlaşmasının süresi bitince Londra’da bir konferans toplandı. Toplantıya İngiltere, Rusya, Fransa, Avusturya, Prusya ve Osmanlı Devleti katıldılar.

 Londrada imzalanan boğazlar sözleşmesine göre;

1. Boğazlar Osmanlı Devleti’nin egemenliğinde olacak

2. Barış zamanında boğazlardan hiçbir yabancı savaş gemisi geçmeyecekti.
     Böylece boğazlar sorunu ilk kez devletler arası bir konferansta görüşülerek çözümlendi.
Önemi :
1-Bu sözleşme ile boğazlar, devletlerarası bir statü kazandı.
2-Osmanlının boğazlar üzerindeki hükümranlık haklarına kısıtlama getirilmiştir.
3-Rusya boğazlar üzerindeki üstünlüğünü kaybederken, Fransa ve İngiltere Akdeniz'deki güvenliklerini artırmışlardır.

Not: Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa’nın isyanı sırasında Avrupa’nın desteğini almak amacıyla Tanzimat, fermanı ilan edilmiştir (3 Kasım 1839)      Mısır sorunu Osmanlı Devleti’nin varlığını kendi gücüyle koruyamayacak kadar zayıfladığını ortaya çıkarmıştır.

 3. KIRIM SAVAŞI VE PARİS  ANTLAŞMASI (1853-1856)
Sebepleri :
1. Rusya'nın Osmanlı Devleti üzerindeki emelleri, Rusya Osmanlıyı HASTA ADAM olarak nitelendiriyor ve ölmeden topraklarının paylaşılmasını istiyordu. İngiltere Osmanlının toprak bütünlüğünden yana olduğunu belirterek bu isteği reddedince Rusya tek başına hareket etti.

 Not: Hasta Adam; ekonomisi kötü olan Avrupa devletleri için kullanılan bir deyimdir. Bu deyimin ilk defa Rusya İmparatoru I. Nikolay tarafından art arda gelen savaşlar nedeni ile toprak kaybeden ve Avrupa'nın mali kontrolüne girmiş olan Osmanlı İmparatorluğu için kullanıldığı düşünülmektedir. Nikolay, St. Petersburg'da 9 Ocak 1853 tarihinde söylediği ve deyimin geçtiği söz şöyledir: "Kollarımız arasında hasta, ağır hasta bir adam var.”

2. Kutsal Yerler Meselesi: Rusya İstanbul’a bir elçi göndererek Ortodoks kilisesinin kutsal yerlerle ilgili isteklerinin onaylanmasını istemiş, Osmanlı bu isteği reddetmişti.
3- Rusya’nın 1848 İhtilallerinin Avrupa’da meydana getirdiği karışıklıklardan yararlanmak istemesi.
Avusturya’ya karşı bağımsızlık savaşı veren Macarlar, Avusturya ve Rusya birlikleri tarafından yenilmişti. Rusya Osmanlıya sığınan bu Macarların (Macar Mültecileri) iadesini istemişti.

     Bu sebeplerden dolayı savaş Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 1853’de başladı. Osmanlı donanması Sinop’ta Ruslar tarafından yakıldı. 1854’te İngiltere ve Fransa Osmanlı Devleti’nin yanında yer aldı. Sivastopol kalesi kuşatılarak alındı. Yenilen Rusya ile PARİS ANTLAŞMASI imzalandı(1856).

 PARİS ANTLAŞMASI (1856):

Katılan devletler: Osmanlı, Rusya, İngiltere, Fransa, Piemento, Sardunya, Avusturya ve Prusya

Maddeleri :
1- Osmanlı Devleti bir Avrupa Devleti sayılacak ve toprakları Avrupa Devletlerinin koruyuculuğu altında kalacak.

      Not: Bu madde Osmanlının egemenlik haklarına gölge düşürmesine rağmen, bir süre Rus tehlikesini ortadan kaldırmıştır.

2.  Karadeniz'in tarafsız bir deniz olması kabul olundu. Karadeniz bütün milletlerin savaş gemilerine kapalı, fakat ticaret gemilerine açık olacaktı.
3. Osmanlı devleti ve Rusya bu denizde savaş gemisi bulundurmayacaklar ve Karadeniz kıyılarında tersane yaptırmayacaklardı.

( Galip Osmanlı devletini, mağlup Rusya ile aynı duruma düşürmektedir.)

4.  Boğazlar 1841 ' de imzalanan Londra Sözleşmesine göre yönetilecekti.

5.  İki taraf ta savaşta almış oldukları yerleri geri vereceklerdi. Basarabya sınırı düzeltilecek, Rusya tarafından bırakılacak bir arazi Boğdan beyliğine verilecekti.

6.   Eflak ve Boğdan'a muhtarlık verilecek ve bu durum büyük devletlerin garantisi altına alınacaktı.

7.  Tuna üzerinde ticaret gemileri, komisyonun belirleyeceği esaslara göre serbest dolaşacaklardı.

8.  Osmanlı Devletinin konferans sırasında sunduğu, ıslahat fermanı dikkate alınacak, ancak bu fermana göre yapılacak ıslahata hiçbir devlet karışmayacaktı.

* Kırım Savaşına katılan İngiltere’nin en büyük kazancı Rusya’nın Karadeniz’deki tersane ve gemilerinin kaldırılmasıdır. Böylece Akdeniz’i tehdit edebilecek Rusya'nın etkinliğini kırmış, çıkarlarının devamını sağlamıştır. Fransa ise uluslar arası ilişkilerde önem kazanmıştır. Piyemonte, İtalyan birliğinin kurulmasında büyük avantaj elde etmiştir.
* Kırım Savaşından sonra Rusya sıcak denizlere inmek için başka bir yol arayarak Balkanlarda PANSLAVİZM politikasına ağırlık vermiştir.
* Osmanlı Devleti Savaşı kazanmasına rağmen anlaşmanın Karadeniz ile ilgili maddesi ve Islahat yapma zorunluluğu anlaşmanın olumsuz yönleridir.

 KIRIM SAVAŞININ ÖNEMİ:
1. Avrupalılar ilk defa Kırım savaşında Osmanlı Devletine tam destek verdiler.
2. Osmanlı Devleti ilk defa dış borç aldı.
3. Osmanlı Donanması 4. kez Sinop’ta yakıldı. (İnebahtı, Çeşme, Navarin ve Sinop)
4. Osmanlı Devleti Islahat Fermanını yayınladı.

5. Rusya, Ortodokslar için Küçük Kaynarca’da elde ettiği söz söyleme hakkını kaybetmiştir.

Panslavizm Hareketi: Bütün Slavları Rusya’nın liderliği altında birleştirmeyi hedefleyen akıma Panslavzm denir. Bu hareket ilk olarak Fransız İhtilali’nden sonra Avusturya ve Almanya hâkimiyetinde yaşayan Slav kavimlerin bu devletlerin egemenliğine tepki olarak ortaya çıkmıştır. Ancak Rusya, bu hareketi amaçlarına ulaşmak için kullanmıştır.

     Rusya’ya göre, Avusturya ve Osmanlı devletleri yıkılmalı, yerine Rusya’nın liderliğinde Slav devletleri birliği kurulmalıydı. Nitekim XIX. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren Rusya bu düşüncelerini hayata geçirmek amacıyla Balkanlarda yaşyan Slav ve Ortodoksları Osmanlı Devleti’ne karşı kışkırtmaya başladı. Rusya’nın Balkanlardaki bu faaliyetleri sırasında Avrupa’da önemli gelişmeler ortaya çıktı.

    İtalya 1870’de Almanya ise 1871’de siyasal birliklerini kurdular. Fransa, Almanya’ya yenilerek Alsaco-Loraine’i Almanya’ya, Avusturya ise bazı topraklarını İtalya’ya bırakmak zorunda kaldı.

NOT:    *Kırım Savaşında; İngiltere, Fransa, Sardunya ve  Piyomente Osmanlı Devletinin yanında savaşa girdi. Avusturya ise Eflak ve Boğdan’ı işgal ederek destek verdi.               *Osmanlı Devleti ilk dış borcu Kırım savaşı sırasında İngiltere’den aldı (1854).                *Osmanlı Devleti Paris anlaşması sırasında Avrupalı devletlerin tam desteğini kazanmak için azınlıklara geniş haklar tanıyan Islahat Fermanını ilan etti.