İran Uygarlığı
İran Uygarlığı Persler Medler
Medler:
Asurlardan günümüze ulaşan belgelerde İran’daki Hint-Ari kökenli iki büyük topluluktan söz edilmektedir. Bunlar, Medler ve Perslerdir. MÖ 7. yüzyılın ortalarında İran’da bir devlet kuran Medler, Anadolu’da Kızılırmak kıyılarına kadar olan yerlere egemen oldular.
Med Krallığı’nın genişlemesi Persler tarafından durdurulmuştur. Persler II. Kiros’un yönetiminde Med Krallığı’na son verdiler (MÖ 550).
Persler:
Pers İmparatorluğu mutlakiyetle yönetilirdi. Pers hükümdarlarının yetkileri sınırsız olup emir ve talimatları kanun niteliği taşırdı.
Devletin kurucusu II. Kiros (Kiyrus) Lidyalıları yenerek Anadoluy’yu egemenliklerine aldılar.
M.Ö. (540-334) Doğuda Hindistan ve Orta Asya, Batıda Trakya, Kuzey Kafkasya; Güneyde Mısır'a kadar genişlediler. M.Ö VI. yüzyılda hemen bütün Anadolu Perslerin Egemenliğinde idi. Hititlerden sonra Anadolu Perslerin Egemenliğinde idi. Hititlerden sonra Anadolu’nun büyük bir kısmını ilk kez bir yönetim altında birleştirdiler.
Anadolu, Pers İmparatoru I. Darius zamanında imparatorluğun yönetim biçimine uygun olarak “satraplık” adı verilen eyaletlere ayırarak yönetmişlerdir. Satraplıkta hükümdarın mülkü olarak görülen topraktan onun işleyen toplulukları yararlanırdı. Bunların başında kralın atadığı valiler bulunurdu. Eyaletleri sürekli denetleyen yüksek rütbeli kişiler “kralın gözüydü.” Bu kişiler bugünkü karşılığı müfettişlik olan “şah gözü” veya “şah kulağı” denirdi.
Satrapların maaşlarını ve eyaletlerin yönetim giderlerini karşılayan halk, aynı zamana krala da haraç denilen bir vergi verirdi.
Persler, Anadolu’nun siyasi istikrar ve ticaretin gelişmesini sağladırlar. Anadolu’ya yeni yollar yaptılar. Nehirleri, boğazları ve geçitleri aşmak için sağlam köprüler yaptılar. Perslerin çok güzel evleri ve görkemli sarayları vardı.
Yollar yeniden düzenlendi. Anadolu; tahıl, dokumalar, hayvan ve hayvan ürünleri bakımından Perslere gelir sağladı. Persler Anadolu’yu eyaletlere (satrap) ayırarak yönettiler. Perslerin; Anadolu egemenliği 200 yıl sürdü.
Ordu:
Persler çok düzenli ve gelişmiş bir orduya sahiptiler. Ordu, atlı ve yayalardan olurdu. Savaşlarda askerler demir pullardan yapılan zırhlar giyerdi.
334 de Pers egemenliği İskender tarafından yıkılınca Anadolu'nun, büyük bölümünde "Hellenisttik Dönemi" denilen yeni bir dönem başladı. Efes’ten başlayıp Anadolu’nun belirli merkezleri üzerinden geçen ve Susa’ya ulaşan ünlü Kral yolu bu dönemde yeniden onarıldı.
İmparatorluğun başında bulunan kişilere “Ülkeler Kralı” denirdi.
İlk posta teşkilatı gerçekleştirilmiştir. Makedonyalı İskender Pers devlet teşkilatından etkilenmiştir.
Dini İnanış:
Dini inanışları Zerdüştlük idi. Bir bilgin olan Zerdüşt’ün öğretileri ve düşünceleri daha sonra bir inanç ve din hâline gelmiştir. Zerdüştlük dini; hayatı iyilik ve kötülüğün mücadelesi olarak tanımlanmıştır. İyiliği “Ahura Mazda”, karanlığı ve kötülüğü ise “Ehrimen” (şeytan) temsil etmektedir. Çok tanrılı Zerdüşt dinin tapınaklarına “Ateşgede” denilmiştir.
Mimari Eserler:
Bodrum’daki Mausoleum (Mozole-Kral Mezarı) ve Manyas Gölü kıyısındaki Daskilyon (Ergili) bulunmaktadır.
Anadolu’daki Pers Egemenliğine Mekodon Kralı İskender son verdi (MÖ 333)
Etiketler :
#Pers
İran,
