Slayt: Ders 1, Ders 2, Ders 3

1. Tarih Biliminin Tanımı:
  Çağlar boyunca yaşamış insan topluluklarının sosyal, iktisadi, kültürel, siyasi ve dini faaliyetlerini birbirleriyle olan ilişkilerini  yer ve zaman göstererek, sebep-sonuç ilişkisi içerisinde belgelere dayanarak objektif biçimde inceleyen ve açıklan sosyal bir bilim dalıdır.

Belge: Tarihçinin geçmişi aydınlatmak için yararlandığı her türlü esere ve yazılı kaynaklara “Belge” denir.
Yıllık (Anal): Yaşanan olayların günü gününe kaydedilmesine denir.
Veri: İncelenen olayla ilgili elde edilen bütün bilgilere veri denir.
Arşiv: belgelerin saklandığı yer
 
Tarih Biliminin Amacı; Geçmişte yaşanan olayları analiz ederek doğru bilgi vermektir.

Kaynak: Tarihi bir olayı doğru olarak anlamaya yarayan her türlü malzemedir. Geçmişten günümüze kadar gelmiş olan her türlü veriye kaynak (belge, vesika) denir. Tarihi bilgilerin doğru ve güvenilir olması gerekir. Kaynaklara dayanmayan bilgiler, tarih araştırmalarında değer taşımaz ve dikkate alınmaz. Kaynakları inceleme ve karşılaştırma yoluyla güvenirliğini tespit etmeye çalışır.
     
Kaynaklar, kapsadığı bilginin değerine ve bilgi veren kaynağın malzeme cinsine (türüne) göre sınıflandırılır. Kaynaklar; elde edilen bilgilerin değerine göre;

BİLGİNİN DEĞERİNE GÖRE KAYNAKLAR:
1-Birinci elden kaynaklar (Ana Kaynaklar): 
Birinci elden kaynak, içerdiği tarihî olayın yaşandığı döneme aittir. Bu tür kaynaklar, anlatılan olaya doğrudan tanık olan veya tanık olanları dinleyen kişiler tarafından oluşturulmuştur.
Bir olayı yaşamış birinin anlattığı hatıralar ve kaleme aldığı eserler, seyahatnameler, kitabeler, paralar, devletlerin resmi evrakları ana kaynaklar grubuna girer.

2-İkinci Elden kaynaklar: 
Birinci elden kaynaklardan yararlanarak meydana getirilen eserlerdir.

MALZEMENİN TÜRÜNE (CİNSİNE) GÖRE KAYNAKLAR:
 Tarih Biliminin Kaynakları; bilgi veren kaynağın ve malzemenin cinsine (türüne) göre çeşitli gruplara ayrılır:
 1 - Sözlü Kaynaklar (Belgeler): Ağızdan ağza söylenerek gelen tarihi şiirler, hikâyeler, efsaneler, destanlar ve menkıbelerdir.

2- Yazılı Kaynaklar: Tarihi bir olayla ilgili bilgiye ulaşmanın başlıca yolu, olayların gerçekleştiği dönem ve toplumlarla ilgili yazılı kaynaklardır. Yazılı kaynaklar; kitabeler, şecereler, biyografiler, seyahatnameler, hatıralar, takvimler, fermanlar, paralar, kanunlar, mahkeme kayıtları, resmi veya özel mektuplar, dergiler ve gazetelerdir.

3- Görsel ve İşitsel Kaynaklar
     Plak, kaset, resim, fotoğraf, film gibi sesli ve görüntülü kaynaklar da tarihsel birer belgedir. CD, VCD ve DVD’ler
Tarihçiler için önemli olan bu kaynaklar arşivlerde, müzelerde, kütüphanelerde muhafaza edilmektedir.

2- Yazısız Tarih Kaynaklar: Arkeolojik kazılar sonucu bulunan toprak, taş maden, kemikten yapılmış eşyalar, giysiler, evler, kaleler, çeşmeler, heykeller birer yazısız kaynaktır.  Ayrıca destanlar, hikâye, masallar ve efsaneler de birer yazısız kaynaklardır.
 

********

Tarih Bilimini Diğer Bilimlerden Ayran En Belirgin Özellikleri:

    -Tarihi olayların en belirgin özelliği tekrarlanmaması ve bir anda olup bitmesidir.

-Tarih, bir sosyal bilimdir ve olayları bugünün koşullarına göre değil, yaşanan günün şartlarına göre değerlendirmelidir.

-Deney ve gözlem yapılamaz

-Genelleme yapılamaz, her olayın meydana gelişi farklı nedenlere dayanır.

Tarihi Olayların Genel Özellikleri:
- Tarihi olaylar, geçmişte meydana gelen yaşanmış olaylardır. İnsan topluluklarını etkiler.
-Geçmişte yaşanmış ve üzerinden belirli bir zaman geçmiştir.
-Belirli bir mekân ver zaman diliminde gerçekleşmiştir.
-Tarihi olaylar devamlıdır. Aralarında neden-sonuç ilişkisi vardır.
-Oluşumunda ya da sonuçlarında sabit kanunlar ve kurallar yoktur.
-Kaynaklarla belgelenir, Efsane, masal ya da hikaye değildir.
- Benzer nitelikli olaylar meydana gelse zaman, mekân ve kişiler sürekli değiştiğinden tarihi olayların aynı şekilde tekrar etmesi mümkün değildir. Bu nedenle tarih araştırmalarında deney ve gözlem metodu kullanılmaz. Tarih bilimini fen bilimlerinden ayıran en önemli özelliği tekerrür etmemesi, sonuca ulaşmak için deney ve gözlemin yapılamamasıdır.
- Tarihi olaylar, sonuçları itibariyle geniş coğrafyalar ve insan toplulukları üzerinde hissedilir. Tarih olayı, günlük olaydan ayıran en belirgin yönü de budur.

Not: Tarihî bir olay için, yer ve zaman en önemli unsurlardır. Tarihî olayın doğru değerlendirilebilmesi için olayın geçtiği yer ve zamanın bilinmesi gerekir.

Not 2: Tarihi olaylar devamlıdır. Bir zincirin halkaları gibi birbirini sebep ve sonuçlarıyla takip ederler.

*********

ZAMAN VE İNSAN

Zaman kavramı ile Kur’an’da: “Güneşi ışıklı, ayı da parlak kılan, yılların sayısını ve hesabı bilmeniz için ona (aya) birtakım menziller takdir eden O’dur. Allah bunları, ancak bir hikmete binaen yaratmıştır. O, bilen bir kavme ayetlerini açıklamaktadır.”(10 Yunus 5) buyrulmuştur.

İnsanlar çok eski çağlardan beri zamanı hesaplamak için birçok yöntem ve teknik kullanmış, bunları geliştirerek günümüze kadar gelmesini sağlamışlardır. Olay ve olguların içinde geçtiği, gerçeği ya da geçmişte olduğu süreye “zaman” adı verilir. Aristo’ya göre zaman, “hareketin ölçüsüdür.” Kimi çağdaş düşünürlere göre de sonsuz bir akıştır dense de zamanın bir başlangıcı ve bitiş noktası vardır.

Zaman kavramında; “önce”, “şimdi” ve “sonra” kavramları vardır.

Tarih boyunca süreklilik ve değişim gösteren takvim zamanını; gün, ay, yıl gibi dönemlere bölme ve bu zaman dilimlerini bir düzen içinde sıralama yöntemidir.