1564-1579 yılları arasındaki döneme "Sokullu Dönemi'' denilmiştir.

Sokullu döneminde Cenevizlilerden Sakız adası alınarak Batı Anadolu kıyılarının güvenliği sağ­lanmıştır (1566). Hint seferleri sırasında ele geçiri­len Yemen'de isyanlar çıkmış, bu isyanlar bastırılarak Yemen'de Osmanlı hâkimiyeti yeniden kurul­muştur (1568). 1569 yılında Endonezya'ya sefer düzenlenerek Açe Sultanlığı'na yardım gönderil­miştir.

Kıbrıs'ın Fethi (1571):

Kıbrıs'ın fethedilmesinde,

—Jeopolitik yönden çok önemli bir konumda bulunması,

—Kıbrıs’ta üslenen korsanların Osmanlı ticaret gemilerine saldırması,

—Venediklilerin Kıbrıs için ödedikleri vergiyi kesmesi,

—Venediklilerin; Osmanlı egemenliğindeki Anado­lu, Mısır ve Suriye sahillerine yakın bölgeleri tehdit altında tutması

—Kıbrıs’ın Venediklilerde bulunmasının Osmanlı­ların Akdeniz egemenliğine ve Akdeniz ticaretine gölge düşürmesi etkili olmuştur.

II. Selim adanın fethini istemesine rağmen Sadra­zam Sokullu Mehmet Paşa bu isteğe karşı çıkmış, adanın alınması halinde Avrupa'da Osmanlılara karşı büyük bir Haçlı seferinin düzenlenebileceğini ileri sürmüştür. Vezir Lala Mustafa Paşa komutasındaki donanma ve ordu bir yıllık savaştan sonra adayı fethetmiştir. Konya, Karaman, Niğde, Kayseri ve Bozok sancaklarından Türk aileler Kıbrıs'a yerleştirilmiştir.

Kıbrıs'ın fethinin sonucunda,

—Doğu Akdeniz tamamen Osmanlı egemenliği altına girmiştir. Böylece Mısır yolunun güvenliği sağlanmıştır.

—Anadolu’yu korumak üzere bir iç savunma hattı oluşturulmuştur.

—İnebahtı Deniz Savaşı'nın çıkmasının sebebi olmuştur.

İnebahtı Deniz Savaşı (1571):

Kıbrıs'ın fethinden sonra Papa'nın kışkırtmalarıyla Osmanlılara karşı Papalık, Malta şövalyeleri, Vene­dikliler ve İspanyollardan oluşan bir Haçlı donanması kuruldu. Haçlı donanması Yunanistan'ın batısında İnebahtı Körfezi'nde Osmanlı donanmasını yaktı (1571).

Bu durum Osmanlı Devleti'nin Akdeniz hakimiyetini gölge düşürmüştür. Osmanlı Devleti kaybedilen donanmanın yerine altı ay içerisinde daha büyük donanma yapmıştır. 1572'de Akdeniz'e açılan Osmanlı donanmasına karşı koyamayan Venedikliler barış istemek zorunda kalmıştır.

Tunus'un Alınması (1574):

İnebahtı Savaşı'ndan sonra Kaptan-ı Derya Kılıç Ali Paşa İspanyolların elindeki Tunus'u Osmanlı Topraklarına katmıştır. Böylece Fas sınırına kadar Ku­zey Afrika Osmanlı egemenliğine alınmıştır.

Lehistan'ın Osmanlı Himayesine Alınması:

1572'de Lehistan kralının ölümü üzerine Rusya, Al­manya ve Fransa kendi destekledikleri adayın Le­histan kralı olmasına çalıştı. Bu karışıklıklardan ya­rarlanan Osmanlı Devleti, Erdel Beyi Baturi'yi kral seçtirerek Lehistan'ı himaye altına aldı(1575). Böy­lece Osmanlı egemenlik sahası Baltık Denizi'ne kadar ulaşmıştır.

Fas'ın Osmanlı Himayesine Alınması:

Fas’taki taht kavgalarını fırsat bilen Osmanlıların; Fas’ı ele geçirdi. Bunun üzerine Fas’ın eski kral Portekiz kralından yardım istedi. Fas’ın Osmanlı himayesine girmesini istemeyen Portekiz Kralı, ordusu ile Fas’a hareket etti. Cezayir Beyler Beyi Ramazan Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu ile Portekiz Kralı arasında çıkan Vadi's Sebil (Vadi's Şeyi) Savaşı'nı Osmanlılar kazanarak Portekizlileri Fas'tan çıkardılar (1578). Portekiz Kralı savaş alanında öldürüldü.

Bu savaştan sonra Portekizler; Hint Deniz Yolu üzerindeki etkinliklerini İspanya, İngiltere ve Hollanda'ya kaptırdı. Fas’ın, Osmanlı himayesine girmesiyle; Mısır’dan Atlas okyanusu’na kadar bütün kuzey Afrika, Osmanlıların yönetimine girdi.

İngiltere'ye Kapitülasyon Verilmesi (1580):

III. Murat, İngiltere'ye Osmanlı topraklarında ser­bestçe ticaret yapma hakkını verdi (1580). Böylece İngilizler Kıbrıs'ın alınmasıyla Doğu Akdeniz'den uzaklaştırılan Venediklilerin yerini aldılar.

Sokullu’nun Süveyş Kanalı Projesi (1568):

Akdeniz ile Kızıldeniz'i birleştirerek Hint Okyanusu'­na açılmayı sağlayacak bir projedir.

Osmanlı Devleti bu proje ile;

—Hindistan üzerindeki Portekiz baskısını önle­meyi

—Baharat Yolu'nu, Akdeniz ticaretini ve Osmanlı ekonomisini canlandırmayı

—Hint deniz yolunu kısaltmayı amaçlamıştır.

Kanalın açılması planlanan bölgelerde incelemeler yapılmış, ancak uygulamaya geçilmemiştir.

Not: Süveyş Kanalı 1869 yılında Fransa tarafından açılmış ve Ak­deniz ticaretini yeniden canlandırmıştır.

Sokullu’nun Don -Volga Kanalı Projesi (1588):

Osmanlı Devleti Don ve Volga ırmakları arasında açacağı bir kanalla Karadeniz ve Hazar Denizi'ni birleştirmek istemiştir. Osmanlı Devleti bu yolla;

—İpek Yolu ticaretini canlandırmayı

—İran savaşlarında donanmadan yararlanmayı

—Rusya’nın güneye doğru yayılmasını önlemeyi

—Orta Asya Türkleriyle yakın ilişkiler kurmayı ve Türk dünyasını birleştirmeyi amaçlamıştır.

1569 yılında kanalın üçte birlik bölümü kazılmış, an­cak gerek Rusların saldırıları, gerekse kanal faaliyete geçince Kırım'ın Osmanlı Devleti tarafından merkezden yönetileceğine inanan Kırım hanının destek vermek istememesi yüzünden kanalın tamamı kazılamamıştır. Bu kanal 1952'de Ruslar tarafından açılmıştır.

Karadeniz-Marmara Projesi (1591):

Marmara Denizi, İznik gölü ve Sakarya Irmağı’nı ka­nallarla birleştirerek İstanbul Boğazı'nın yükünü hafifletmeyi amaçlayan bir projedir.

 

Ünite konusunu daha pratik olarak özetlemek için tıklayın.