KÖLELİK

Dünya tarihinde köleliğin doğuşu, yayılışı ve ortadan kaldırılması:

Tarih önceki çağlarda yerleşik yaşama geçen insanlık önce köy, sonrasında şehirler kurulmaya başladı. Tarımsal faaliyetlerin yürütülmesi için (ekim, sulama, hasat) güç gerekiyordu. Bu ihtiyaç zamanla kölecilik sisteminin ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Güçlü topluluklar, kendilerinden zayıf grupları köleleştirmişler ve bu nedenle ilk Çağ’da hemen her uygarlıkta köleler sınıfı ortaya çıkmıştır.

   Zamanla bu kölelik sistemi hemen hemen dünyanın tamamına yayılmıştır.

Avrupa’da kölelik ve sınıf ayrımı vardı. İnsan hakları yoktu. İnsanlar, köleler, köylüler, burjuvalar, senyörler, rahipler gibi sınıflara ayrılmıştı. Bunlardan en ayrıcalıklı sınıf Senyörler ve din adamları idi. Kilise Avrupa’da krallıklardan bile daha güçlü olduğu dönemler olmuştur. Topraklar satıldığında üzerinde bakmakla yükümlü kölelerle birlikte alınıp satılmaktaydı.

     Araplarda da kölelik yaygındı insana değer verilmezdi. Güçlü kabileler kendilerinden daha güçsüz kabilelere saldırarak onları köle yapar ve pazarlarda satarlardı. Kadınlara ve kızlara önem verilmezdi, kız çocukları olduğunda utanç duyar toplumun içine çıkamaz ve bir süre sonra bu utançtan kurtulmak için kız çocuklarını diri diri toprağa gömerlerdi.

Türlerde kölelik yoktu. Türkler göçebe yaşamaktaydı. Göçebe yaşamı kendisine yaşam biçimi edinen Türkler için bozkır hayat tarzı Türkleri özgürlüklerine düşkün kılmıştır. Türkler zaman içinde köle durumuna düşmemek için devlet kurmuşlar, devletleri yıkıldığında özgürlüklerini kaybedeceklerini anladıklarında ise Ana yurtlarını terk ederek daha özgürce yaşayacakları coğrafyalara göçmüşlerdir. Çevresindeki düşmanların sayısının çokluğundan yerleşik hayata geçememiş ve düşman saldırılarından korunmak için göçebe yaşamışlardır. Çünkü  bir kurultay toplantısında Bilge Kağan yerleşik hayata geçmek şehirlerin etrafını kale ve surlarla çevrilme teklifinde bulunur. Fakat dönemin Veziri Tonyukuk buna karşı çıkar. Yerleşik hayata geçilirse düşman saldırılarının tehlikesinden bahseder.

Türkler esirlere kölelik muamelesi yapamazlar onları kısa sürede serbest bırakırlar. Verilen hapis cezası 10 günü geçmezdi. Kadınlara büyük önem verir. Hakan (hükümdar) ordunun başında savaşa çıktığında yerine kendi eşi bakardı. Tek eşlilik esastı.

Hintlilerde sınıf sistemi vardı ve buna “Kast Sistemi” denir, bir sınıftan diğerine geçmek mümkün değildi. Hindistan’daki kast sistemine en büyük darbeyi Gazne Hükümdarı S. Mahmut 17 sefer düzenleyerek vurmuş ve İslâmiyet’in oralara yayılmasını sağlamıştır.

Köleliğin kaldırılma aşamaları:

   İslamiyet’in doğuşuyla birlikte kölelik kaldırılmaya çalışılmışsa da bunda pek başarılı olunamamıştır. Tam olarak Araplar arasında kölelik kaldırılamamıştır. Büyük Selçuklu devleti kurulup Türklerin İslâm Topraklarına hâkim olmasıyla birlikte Türkler kesin olarak Köleliği Müslüman coğrafyalardan kaldırılmıştır: Bu nedenle bu tarihten sonra kölelik İslâm coğrafyası üzerinden tamamen silinmiştir.

Avrupa’da köleliğin kaldırılması: İngiltere’de Manga Carta Libertatum (Büyük Özgürlük Fermanı ile ) ile krala karşı büyük haklar elde edilmiştir. Ama bu fermanla kölelik kaldırılmamıştır sadece soylular İngiliz kıralı karşısında bazı haklarını savunma hakkını elde etmişlerdir.  1776’da İngiliz kolonisindeki Amerikalılar ayaklanarak Amerika Bağımsızlık Bildirgesi ile İnsanların doğuştan bazı haklara sahip bulundukları ve bu hakların devredilemeyeceği kabul edilmiştir.

      Bu bildirgeden sonra Fransızlar 1789’da Fransız insan ve Yurttaş Hakları bildirgesi ise ilk kez halkın egemenliği düşüncesine yer verilmiştir.

 Böylece insan haklarının önündeki en önemli engel kölelik kurumu 19. yüzyılın ikinci yarısına değin devam etmiştir. Kölelik İngiltere’de 1838’de Amerika’da ise 1865’te kaldırılmıştır. Daha sonraki dönemlerde çeşitli uluslar aralarında yaptıkları anlaşmalarla köle ticaretini ve köleliği yasaklayan hükümler almaya başladılar.