B. ENDÜLÜS EMEVİLERİ (756-1031)

*   Abbasilerin Emevi Devleti’nin varlığına son verdiği dönemde bu aileden olan Abdurrahman, İspanya’ya kaçarak Endülüs Emevi Devleti’ni kurdu. Kurtuba, Endülüs Emevilerinin başkenti hâline geldi (756).

Abdurrahman hem Abbasilerle hem de Franklarla mücadele etti. Üzerine gönderilen bir Abbasi ordusunu mağlup ederek devletinin temellerini sağlamlaştırdı. Endülüs Emevi Devleti en parlak dönemini II. Abdurrahman ve II. Hakem zamanında yaşadı.  

 III. Abdurrahman'dan (912-961) itibaren hükümdarlar, halife unvanını da kullanmaya başlamışlardır. Böylece İslam dünyasında aynı dönemde üç halifelik ortaya çıkmıştır.

Bunlar;

Bağdat’ta; Abbasiler,

İspanya’da; Endülüs Emevileri

Mısır’da Fatimiler aynı dönemde halifelik unvanını kullanmışlardır.

    Endülüs Emevilerinin tarihteki rolleri siyasi olmaktan çok bilim ve kültürel gelişmelere önem verdiler. Kurtuba’da kurulan Medrese’ye Avrupalılar öğrenci göndermiş ve İslâm kültürünü tanıma fırsatını bulmuşlardır.

* II. Hakem’in ölümünden sonra ülkede iç karışıklıklar yaşandı.  Son Halife III. Hişam'ın, saltanatı terk etmesiyle taht kavgaları yüzünden devlet bölünerek yerine 14 beylik kuruldu (1031). Bu topraklar üzerinde kurulan bu devletçiklere Tavaif-i Mülük denilmiştir. Bunların içerisinde en önemlisi "Gırnata" merkezli Beni Ahmer Devleti'dir.

      Bilim ve kültürde oldukça ilerleyen Beni Ahmer Devleti siyasi ve askerî bakımdan önemli bir güce ulaşamadı. İspanya’da zamanla güçlenen Aragon Krallığı, Beni Ahmer Devleti’ne karşı saldırılarını sıklaştırdı. Papa ve diğer Avrupa ülkelerinden aldığı destekle saldırılarını artıran Aragon Krallığına karşı pek fazla direnemedi. Bu saldırılar devletin son halifesi Abdullah teslim oldu (1492). Ülkeyi ele geçiren Hıristiyanlar, bölgedeki halka acımasızca davrandılar.  Müslüman ve Yahudilere ya ölümü ya da Hıristiyanlık arasında iki tercih yapmaya zorladılar. Çok sayıda Müslüman ve Yahudi katlettiler. 

Osmanlı Devleti bu dönemde Cem Sultan Olayı'yla meşgul olduğundan buradaki Müslümanlara gereken yardım gönderilememiştir.

Oruç Reis ve kardeşi Hızır Reis (Barbaros), İspanya’da kalan son Müslümanları gemilerle Kuzey Afrika’ya ve Yahudileri ise Selanik ile İzmir’e taşıdılar.

Bilgi Notu: Avrupa’da 250 yıl hüküm süren Beniahmer Devleti, İslam kültürünün İspanya ve Avrupa’da yayılmasında, bilim ve sanatın gelişmesinde, Avrupa’daki Rönesans hareketlerinin başlamasına neden olmuştur.      Sicilya ve Endülüs’te kurulan medreseler aracılığıyla Avrupa’ya İslam dünyasındaki yeni gelişmeler aktarıldı. Birçok Hristiyan öğrenci bu bölgedeki medreselerde eğitim gördü. Bu medreselerin mimari şekli, ders programları, öğretim metotları taklit edilerek Batı üniversitelerinin çekirdeği oluşturuldu.   Endülüslere ait Kurtuba şehri; Bağdat, Kahire, Buhara, Gazne, İsfehan ve öteki İslam şehirleriyle kıyaslanabilecek derecede kültürel bakımdan gelişmiştir. İspanya’daki Savilla Sarayı ile Elhamra Sarayı dudak uçurtacak derecede muhteşem bir mimari özelliğe sahiptir.  Avrupa'daki mimari yapı bundan sonraki dönemlerde Endilüslerden etkilenmişlerdir.