VİYANA KONGRESİ VE ŞARK MESELESİ

• Avrupa’da Napolyon Savaşları veya İhtilal Savaşları ile bozulan sınırları ve siyasal dengeyi yeniden düzenlemek ve Avrupa’nın geleceğini yeniden belirlemek amacıyla Avusturya Başbakanı Metternich (Meternik) başkanlığında 1815’te VİYANA KONGRESİ toplandı. Kongreye Avusturya, Rusya, Prusya ve İngiltere katıldı.  Bu güçler hukuk tanımadan ülke sınırlarının nasıl olacağını kararlaştırmış ve aldıkları kararları baskıyla diğer devletlere de kabul ettirmiştir.

• Viyana Kongresi’nde, Aydınlanma Dönemi ve Fransız İhtilali ile oluşan pek çok büyük gelişmenin sanki hiç olmamış gibi kabul edilmesi, Avrupa’ya huzur getirmemiştir. Kongre kararları ile Monarşiler ve İmparatorluklar korunmaya çalışıldı.  Fransız İhtilali’nin getirdiği milliyetçiliğin önüne geçilmek istendi. Bu sisteme Meternik sistemi de denir.

• Viyana Kongresinden 1827’deki NAVARİN OLAYI’na kadar geçen bu döneme Restorasyon Dönemi (Yeniden kurmak, düzenlemek) denir. Bu sistem çerçevesinde hareket eden ve topraklarında düzeni sağlamak için gerektiğinde baskı ve şiddet uygulamaktan çekinmeyen devletler, 1830-1848 İhtilallerinin çıkmasını engelleyememiştir.

• Viyana Kongresi’nde görüşülen konulardan biri de Şark Meselesi’dir. Bu terim ilk defa 1815’te Viyana Kongresi’nde kullanıldı. Şark Meselesi, Osmanlı Devleti'nin ortadan kaldırılması ve topraklarının paylaşılması kavgasıdır.

     ŞARK (DOĞU) MESELESİ:

• Amacı Türkleri Anadolu’dan ve Balkanlar’dan çıkarmak olan Şark Meselesi’nin üç aşaması vardır. Bu meselenin

Birinci aşaması: 1071-1683 arası dönemde Avrupa savunma, Türkler taarruz hâlindedir. 1683’de Türklerin Viyana’da yenilgiye uğramaları ile Şark Meselesi’nin ilk aşaması bitti. 

• İkinci Aşama:
• Şark Meselesi’nin ikinci aşamasında saldırıya geçen Avrupa devletleri Balkanlardaki gayrimüslim unsurların bağımsızlıklarını kazanması için uğraşmış ve bunda da başarılı olarak Osmanlı Devleti’nin parçalanmasını hızlandırmıştır. Nihayet Anadolu’daki Türk varlığına son vermeyi hedefleyen Avrupalı devletler, bu amaçlarını Sevr Antlaşması ile gerçekleştirmek istemişlerse de Türk milleti Mustafa Kemal önderliğinde Kurtuluş Savaşı’nı başlatarak buna izin vermemiştir.

• Üçüncü Aşama: Osmanlı’ya ait Arap vilayetlerinin paylaşımı Şark Meselesi’nin son aşamasını teşkil etmiş ve Sevr Antlaşması bunun son durağını oluşturmuştur. Filistin’de, yoğun göçlerle sayıları giderek artan Yahudiler için bir vatan kurulmasının temelleri atılmış ve Arap coğrafyası Avrupalı devletlerce paylaşılmıştır. Bunun yanında Avrupalı devletlerin Doğu Anadolu’da bir Ermeni devleti kurma ve geri kalan Anadolu topraklarını da parçalama isteği Millî Mücadele’nin zaferiyle neticesiz kalmıştır.