20. Yüzyıl başlarında dünyanın genel durumu ve I. Dünya Savaşının Sebep ve sonuçları

Altın Orda Devleti’nin yıkılmasıyla; Kazan, Kırım, Ejderhan, Kasım ve Sibir gibi Türk hanlıkları kurulmuştur. Bu hanlıklar birbirleri ile yaptıkları savaşlar Orta Asya Türklerinin yıpranmasına neden olmuştur.
Ruslar; Türk hanlıklarının bu iç Mücadelelerinden ve bir birleriyle çekişmelerinden faydalanarak zamanla birer birer bu hanlıkları egemenliği altına almıştır.

    Ruslar ilk olarak XVI. Yüzyılda Kazan Hanlığını ele geçirdiler. Bu durum diğer Türk Cumhuriyetlerinin istilasını kolaylaştırdı.  Ruslar; XVIII. Yüzyılın sonlarında Türk hanlıklarının tamamını (Doğu Türkistan hariç) ele geçirdiğini görmekteyiz.
    XX. yüzyılın başlarnında Çarlık yönetiminin baskıcı idaresi Rus olmayan diğer milletleri de hareket geçirdi. Bunun sonucunda 1905’ ihtilali patlak verdi. 1905 ihtilalinden sonra Orta Asya Türkleri Milli Kültürlerini geliştirme imkânı buldular.

    Yusuf Akçura ve İsmail Gaspıralı etkili olmuşlar ve 15 Ağustos 1905’te Rusya Müslümanları I. Kongresi’ni gayri resmi olarak yapmışlardır.

    Kongrenin ikinci ve üçüncüsünü de 1906’da yapmışlardır. Bu çalışmalar sonucunda Rusya’da “Müslüman Birliği Partisi” kurularak Duma’ya Müslüman temsilci göndermişlerdir. Baskıların artması üzerine Rus Müslüman Türk Kavimlerinin Haklarını Koruma Cemiyeti’ni kurarak dünyaya seslerini duyurmaya çalışmışlardır.
Bu istekler kabul edilmeyince 1916’da “Milli İstiklal Ayaklanması”nı başlatmışlardır.

     Çarlık Rusyasından sonra kurulan geçici Bolşevik hükümeti zaman kazanmak için Rusya’daki tüm halkların kanun önünde eşit olduğunu ilan etmiştir. Anca bir süre sonra Sovyet İstilası başlayınca Türk toplulukları ayrı ayrı Ruslarla Mücadele etmişlerdir.

    Çarlık Rusya’sının Yıkılışı ve Bolşevik İhtilali:

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB), Sovyetler Birliği olarak da bilinir, Rusya’da Çarlık Rejimi'nın 1917'deki Büyük Ekim Devrimi'yle yerine kurulan Sovfetler Sosyalist Cumhuriyetler Birliği 1991'e değin varlığını devam ettirmiştir. Avrupa'nın doğu kesimiyle, Asya'nın kuzey kesimi boyunca yayılan SSCB, son yıllarında 22.403.000 km²'lik yüzölçümüyle dünyanın en büyük ülkesiydi. Nüfus bakımından da 293.047.571 (Haziran 1991) kişiyle 3. sırada yer alıyordu.Aynı zamanda dünyanın başlıca siyasi ve askeri güçlerinden biri olan Sovyetler Birliği batısında Norveç, Finlandiya, Baltık Denizi, Polonya, Çekoslovakya, Macaristan ve Romanya, güneyinde Karadeniz, Türkiye, İran, Afganistan, Çin Halk Cumhuriyeti, Moğolistan ve Kuzey Kore yer alıyordu. Kuzey ve doğu sınırlarını ise Kuzey Buz Denizi ve Büyük Okyanus çiziyordu. Birliğin başkenti Moskova, para birimi Sovyet Rublesiydi.
   1917 yılında İngilizlerin Çarlık Rejimi ile yaptığı gizli antlaşma ve sözleşmelere göre verilmesi gereken yerleri Ruslara vermekten çekinerek gayri resmi yollardan Bolşeviklere yardım etmiştir. Bolşevik İhtilali Ekim Devrimi olarak da bilinmektedir. Bolşevik İhtilali ile kurulan SSCB Soğuk Savaş Dönemi’nde; Amerika'nın karşısındaki en güçlü devletti. 1985 yılında Gorbaçov iktidarından sonra başlayan Glasnost ve Perestroyka ile başlayıp 6 yıl süren reformların ardından 1991 yılının sonunda Sovyetler Birliği resmen dağıldı ve tüm ülkeler bağımsızlıklarını ilan ettiler. Birliği oluşturan 15 devletten 12'si bir araya gelerek Bağımsız Devletler Topluluğu'nu oluşturdular.

Sovyetler’in düşmanı olan devletlerin rejimi yıkmak için kışkırttığı iç güçler ve onun yarattığı cephe gereksinimleri, yalnız büyük sanayinin değil, orta ve küçük sanayide ulusallaştırılır.
-Bunu, Yeni İktisat Siyaseti(NEP) dönemi izler(1922-1928). İçte ve dışta ortaya çıkan güçlüklere karşın , sosyalist kesim yararına işleyen bir karama ekonomi dönemidir bu.
-Nazi Almanyasının yenilgisiyle sonuçlanan savaşı ise, Sovyetler Birliği ile Batılı bağlaşıkları arasındaki temel antlaşmazlıkların somut sorunlar halinde ortaya çıkması ve bunun sonucu olarak beliren Soğuk Savaş dönemi izler.
-Stalin’in 1953’de ölümü, 1956’da toplanan 20. Kongre ile yeni bir dönem başladı
Siyasal Sistem
Sovyetler Birliği’ndeki iki temel unsuru vardı -Sovyetler Birliği çok uluslu federal bir devlettir. -Sovyetler Birliği, bir sosyalist demokrasi’dir.
 

 Sovyetler Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Yönetimindeki Türk Topluluklarının Durumu:
Bolşevik yönetimi zaman kazanmak için Orta Doğu, Güney Kafkasya ve İran yönetiminde etkili olan İngilizlerin desteğini kırmak için onlara kendi kaderlerini tanıma hakkı tanındı.
İlk olarak Türkler; Ufa şehrinde İdil-Ural Devleti’ni
Kazaklar Alaş Orda Özerk Cumhuriyetini ve Özerk Türkistan Cumhuriyeti devleti,
Türkistan ve Kırgız Muhtar Cumhuriyeti gibi Türk devletleri kuruldu.

    Bu gelişmelerden rahatsız olan Sovyet yönetimi 1920’ yılının sonlarına doğru baskıyı artırarak doğrudan hakimiyet kurmaya yönelmişlerdir. 

        Sovyetler Birliğinin Türkleri Asimile Siyaseti:
      Ruslar, Türkleri; Rus okullarında kültür ve dillerini değiştirmek ve Hristiyanlaştırmak istemişlerdir. SSCB tüm Türk illerini ele geçirdikten sonra Rus harita ve kitaplarında “Türkistan” ismini yasaklanarak Türkistan beş ayrı cumhuriyete bölündü.

Türkler arasında birlik ve beraberliği bozmak için farklı lehçeler kullanıldı.

Türklerin bir kısmı sürgün edilerek yerlerine başka halklardan ve Rus halkı yerleştirilmiştir.
Türkler arasında; Kazakçılık, Özbekçilik, Türkmencilik, Kırgızcılık gibi terimleri yaygınlaştırmaya çalışarak Türkler arasındaki birlik ve beraberliği bozmaya çalışmışlardır.
Türk illerindeki cami ve mescitleri tahrip edip bunlara ait vakıfların mal ve mülklerini devletleştirmişlerdir.
Din adamları yetiştiren medrese ve okulları kapatıp ileri gelenlerini hapis veya sürgün etmişlerdir. Sürgün edilen din adamları ve öğrencilerden bir daha haber alınamamıştır.
Ekonomik kalkınmayı bahane ederek yüz binlerce Türk’ü Azerbaycan’da ve Türkistan’dan alınarak ülkenin diğer yerlerine yerleştirildi. Boşaltılan yerlere diğer milletlerden olan halkları yerleştirdiler.
Ruslar Kril ve Latinceden oluşan bir alfabeye geçmeye zorladılar.

    Basmacı Hareketi: (Daha Detaylı Bilgi İçin Bura Tıklayın)

           Baskın yapan, hücum eden” manasına gelir. 1918’de Milli Hokand hükümetinin Ruslar tarafından dağıtılması üzerine Basmacı Hareketi bir halk hareketine dönüşmüş ve 1931’e kadar sürmüştür.
Türkistan’da Hokand şehrinde başlayan hareket kısa sürede Fergana vadisine ve diğer bölgelere yayıldı. Basmacı Hareketlerinin tek gayesi, Türkistan’ı Ruslardan kurtararak istiklaline kavuşturmaktı.
   Ruslarla birlikte hareket eden Ermeniler 180 Türk köyünü ateşe vererek yaktılar. Enver paşa 8 Kasım 1921’de Türkistan’a gelip Basmacılara katılmasıyla mücadeller daha da şiddetlendi.
Enver Paşa 1922’de şehit edilmesiyle Basamacı hareketi eski şiddetini kayıp ederek 1931 kadar sürmüş ve Ruslar bu tarihten sonra Basması hareketini kesin olarak son verdirmişler. 

Rus Çarlığı, sınırları içerisinde birbirinden ırk, dil, din bakımından farklı toplulukları barındırırdı. Bunların arasında Ruslar diğerlerini yönetir konumdaydı. Bütün bu halkları merkezi otoriteye bağlı kalabilmek için Ruslaştırma politikası izlenmiştir. Devrimden sonra diğer uluslar Ruslarla eşit konuma geldiği iddia edildiyse de gerçekte böyle olmadı. . Bağımsızlıkları kabul edilen uluslar federalizm ilkeleri içinde bir araya getirildi. Sovyetler Birliği, 15 birlik cumhuriyetin meydan gelmekteydi. Bu cumhuriyetler:

-Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti
-Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
- Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
-Letonya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
- Litvanya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
- Moldova Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
- Özbek Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
- Tacik Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
 - Ermeni Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
-Estonya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
- Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
- Kazak Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
-Kırgız Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
- Türkmen Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti
- Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyet 
  

 

S O R U L A R  V E  C E V A P L A R

 1. Sovyetler Birliği Orta Asya Türkleri üzerinde nasıl bir Siyaset izlemiştir, açıklayınız?
Çarlık Rusyası döneminde işgal edilen Türk topraklarında asimile etmeye çalışmıştır.
Türkler Hristiyanlaştırılarak Ruslaştırılmak istenmiştir.
Rus okulları açılarak Türklerin kültür ve dillerinin değiştirilmesi hedeflendi.
Rus harita ve kitaplarından “Türkistan” ismini kullanmayı yasakladı.
Türkistan Beş ayrı bölgeye bölündü
Türkler arasında birlik ve beraberliği bozmak için farlı lehçeler kullanılmasını yaygınlaştırdı
Cami ve medreseleri tahrip edip bunlara ait vakıfların mal ve mülklerini devletleştirdi.
Din adamları yetiştiren okul ve medreseleri kapatarak ilgili kişileri tutuklayarak sürgün etti.
Yüz binlerce Türk’ü Rusya’nın başka yerlerine sürdü boşalan yerlere Rus veya diğer milletlerden toplulukları yerleştirdi.
Yüz yıllardır kullandığı alfabenin kullanımını yasaklayarak, Latin ve Kiril alfabesinin karışımından olan bir alfabeye geçiş sağlandı.

2. Basmacı hareketine kesin olarak son veren Ruslar Türkistan üzerinde nasıl bir yönetim yürütmüşlerdir?
   Türkistan’ı eyaletlere bölerek yönetmeğe çalışmışlardır.

3.  Sovyetler Birliği Orta Asya Türkleri üzerinde nasıl bir Siyaset izlemiştir, açıklayınız?
 Çarlık Rusya’sı döneminde işgal edilen Türk topraklarında asimile etmeye çalışmıştır.
Türkler Hıristiyanlaştırılarak Ruslaştırılmak istenmiştir.
Rus okulları açılarak Türklerin kültür ve dillerinin değiştirilmesi hedeflendi.
Rus harita ve kitaplarından “Türkistan” ismini kullanmayı yasakladı.
Türkistan Beş ayrı bölgeye bölündü
Türkler arasında birlik ve beraberliği bozmak için farlı lehçeler kullanılmasını yaygınlaştırdı
Cami ve medreseleri tahrip edip bunlara ait vakıfların mal ve mülklerini devletleştirdi.
Din adamları yetiştiren okul ve medreseleri kapatarak ilgili kişileri tutuklayarak sürgün etti.
Yüz binlerce Türk’ü Rusya’nın başka yerlerine sürdü boşalan yerlere Rus veya diğer milletlerden toplulukları yerleştirdi.
Yüz yıllardır kullandığı alfabenin kullanımını yasaklayarak, Latin ve Kiril alfabesinin karışımından olan bir alfabeye geçiş sağlandı.

4.Basmacı Hareketi ne demektir, açıklayınız?
 Baskın yapan, hücum eden” manasına gelir. 1918’de Milli Hokand hükümetinin Ruslar tarafından dağıtılması üzerine Basmacı Hareketi bir halk hareketine dönüşmüş ve 1931’e kadar sürmüştür.
Türkistan’da Hokand şehrinde başlayan hareket kısa sürede Fergana vadisine ve diğer bölgelere yayıldı. Basmacı Hareketlerinin tek gayesi, Türkistan’ı Ruslardan kurtararak istiklaline kavuşturmaktı.
   Ruslarla birlikte hareket eden Ermeniler 180 Türk köyünü ateşe vererek yaktılar. Enver paşa 8 Kasım 1921’de Türkistan’a gelip Basmacılara katılmasıyla mücadeller daha da şiddetlendi.
Enver Paşa 1922’de şehit edilmesiyle Basamacı hareketi eski şiddetini kayıp ederek 1931 kadar sürmüş ve Ruslar bu tarihten sonra Basması hareketini kesin olarak son verdirmişler.