ATATÜRK DÖNEMİ YAPILAN İNKILÂPLAR 

     İnkılâp (Değişim) Halk hareketiyle mevcut düzenin yıkılması ve yeni bir düzenin kurulmasıdır. İnkılâp hareketleri sonucunda çağın ihtiyaçlarına cevap vermeyen kurumlar yıkılıp, yerine çağdaş ve ileri kurumlar kurulur.

  İnkılâbın; hazırlık, ihtilal ve yeni düzenin kurulması şeklinde üç aşaması vardır.

     Çağdaşlaşma: Toplum için yeni değerler ve kurumlar oluşturmak ve bunu bir yaşam biçimi olarak ortaya koymaktır. İçinde bulunduğun zamanın gereklerine uyum sağlamaktır.  Çağdaşlaşma gelişmeyi ve değişmeyi temel alır.

    Çağdaş uygarlığın temelini akıl, bilim ve teknik oluşturur. Çağdaşlaşma bir batı taklitçiliği değil milli değerleri korumayı ve gelişmeyi öngörür.        

       Atatürk döneminde yapılan İnkılaplar şöyle sıralayabiliriz:

CUMHURİYET DÖNEMİ YAPILAN İNKILAPLAR

A. Siyasi Alanda Yapılan İnkılaplar    1. Saltanatın Kaldırılması    2. Cumhuriyetin İlan Edilmesi    3. Ankara’nın Başkent Yapılması    5. Laikliğin İlan Edilmesi          Tekke ve Zaviyelerin Kapatılması          Halifeliğin Kaldırılması          Diyanet İşleri Başkanlığının Kurulması              7. Çok Partili Yönetime Geçiş          Cumhuriyet Halk Fırkası          Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası          Serbest Cumhuriyet Fırkası          Demokrat Partisinin Kurulması   B. Eğitim Alanında Yapılan İnkılaplar  Tevhid-i Tedrisat Kanununun Çıkarılması    C. Hukuk Alanında Yapılan İnkılaplar D. Toplumsal Alanda Yapılan İnkılaplar       Şapka Kanunu       Takvimde Değişiklik       Ölçü Birimlerinde Değişiklik        Saatte Değişiklik       Tatil Günlerinde Değişiklik        Soyadı Kanunu D. Ekonomi Alanında Yapılan İnkılaplar    Türk İktisat Kongresi’nin toplanması (23 Şubat 1923)    Tarım Politikası E. Sağlık Alanlarında Yapılan İnkılaplar F. Ulaşım Alanında Yapılan İnkılaplar G. Kültür ve Sanat Alanında Yapılan Çalışmalar

• SİYASİ ALANDA YAPILAN BAŞLICA İNKILÂPLAR

1. Saltanatın kaldırılması            (1 Kasım 1922)
    Ankara'nın başkent olması    (13 Ekim 1923)
2. Cumhuriyetin ilanı                   (29 Ekim 1923)
3. Halifeliğin kaldırılması             (3   Mart  1924)
4. Çok partili yönetime geçiş
       -Cumhuriyet Halk Fırkası
       -Terakki Perver Cumhuriyet Fırkası
       -Serbest Cumhuriyet Fırkası
       -Demokrat Parti

        1. SALTANATIN KALDIRILMASI (1 KASIM 1922):

    İtilaf Devletleri Lozan Barış görüşmelerine TBMM'nin yanı sıra İstanbul hükümetini de çağırdılar. Amaçları Türk tarafını bölmekti.
     Mustafa Kemal bu kargaşayı Önlemek için fırsatı değerlendirdi.
1-Kasım -1922 'de Saltanat kaldırıldı.
-Padişahın Halife sıfatı vardı. İngilizlerin Halifeliğin manevi gücünden yararlanmasını önlemek için Halifelik hemen kaldırılmadı. Hanedan soyundan Abdülmecit Efendi Halife oldu.
-Padişah Vahdettin 17- Kasım -1922'de İstanbul’dan ayrılmak zorunda kaldı.

Nedenleri:

• TBMM kayıtsız şartsız milli egemenlik anlayışı üzerine kuruldu. Bu nedenle “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” hükmü padişahlıkla çelişiyordu.
• Saltanat sisteminde padişahın iradesinin üstünlüğü, milli egemenlik anlayışı ile bağdaşmıyordu. 
• Lozan barışı sırasında İtilafçılar sultanı da görüşmelere davet ederek Türk heyetinde ikilik yaratmak istiyordu. Bunun önüne geçilmesi gerekiyordu. Bu nedenle Saltanat'ın kaldırılması için uygun bir ortam ortaya çıktı. 

   * Bu nedenle saltanat 1 Kasım 1922’te kaldırıldı.

        Mustafa Kemal, Erzurum kongresinden itibaren cumhuriyete doğru gidişi ortaya koymuştu. Ancak ülke şartlarının buna elverişli olmaması nedeni ile bu amacını açıkça söylemiyordu. Kurtuluş Savaşı kazanılıp şartlar olanak verince 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet TBMM’nin kabul ettiği bir tasarı ile ilan edilmiştir.

Saltanatın Kaldırılmasıyla birlikte; Osmanlı Devleti huki olarak resmen sona erdi. 

3. CUMHURİYETİN İLANI: 

cumhuriyetin ilanından önce yeni Türk devletinin karşılaştığı önemli sorunlar:
-Devlet başkanının olmaması
-Rejimin adının konulmaması
-Hükümetin kurulmaması 

   Cumhuriyet yönetimin amacı milli iradenin ve milletin farklı görüşlerinin önündeki engelleri kaldırarak çoğulculuğun görüşlerini temsil eden partiler arasında seçim yapabilmesi, farklı düşüncelerin yönetimde söz sahibi olabilmesi anlamına gelmektedir.  Birbirinden farklı düşünce ve istekleri temsil eden partilerin bulunması demokrasi ile yönetilen ülkelerin temel özelliğidirl. Halk, kendi düşünce ve isteklerini temsil eden partileri özgür ve demokratik ortamda seçerek yönetime katılır. Bunu gerçekleştirmek için çok partili yönetime geçiş için bazı çalışmalar yapıldı ve bu doğrultuda aşağıdaki partiler kuruldu. Bunlar;    

      1. Cumhuriyet Halk Fırkası'nın Kurulması:

Atatürk yeni Türk Devleti’nde demokratik rejimi yerleştirmenin yolunun demokrasi olduğunu biliyordu. Bu nedenle siyasi yönetimin tam bir hür ortamda oluşturulabilmesi için halkın seçim hürriyetini sağlamak gerekiyordu.

   Demokrasi değişik fikirlerin varlığını kabul eder. Siyasi parti de aynı görüşü paylaşan insanların bir araya gelip oluşturdukları bir örgüttür. 

   Kurtuluş Savaşı sırasında siyasi partiler yoktu. Herkes ülkenin kurtarılmasını istiyordu. Ancak savaştan sonra ve özellikle saltanatın kaldırılmasının ardından mecliste muhalifler arttı ve kendiliğinden iki grup oluştu.

Seçimler yaklaşınca Mustafa Kemal, Cumhuriyet Halk Fırkası’nı kurdu (9 Ağustos 1923).

       2. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın Kurulması:

Bir süre sonra Atatürk’ün bazı arkadaşlarında fikir ayrılıkları başlamış ve onlar da kendi fikirlerini uygulamak üzere terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nı kurdular. İlk başta iyi niyetle kurulan bu parti daha sonra cumhuriyete karşı olanların toplandığı bir odak haline gelmiş ve bu kişilerin çıkardığı bazı ayaklanmalara üzerine parti kapatılmıştır.

   Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nda toplananlar, saltanatın ve halifeliğin yeniden tesisi için çalışıyorlardı. Bunlar Diyarbakır ve Elazığ çevresinde Şeyh Sait İsyanı’nı çıkarmıştı. Bunun üzerine Takrir-i Sükun Kanunu çıkarılıp İstiklal Mahkemeleri kuruldu ve isyan bastırılıp elebaşçıları İstiklal Mahkemelerinde yargılandı.

   Mustafa Kemal’i, saltanat ve halifeliğe dönüş için engel olarak görenler onu öldürmeyi tasarlamıştı. Ancak suikastçıları kaçıracak olan motorcunun bu amacından vazgeçip haber vermesi üzerine amaçlarına ulaşamadılar.

     Cumhuriyet Halk Fırkasına karşı muhalefet eden üyeler tarafından kurulmuştur.

-Ekonomik görüşü; liberalizm'di.
-Parti “dini inançlara saygılıdır" parolasını kullanıyordu.
-Doğu Anadolu'da Şeyh Sait ayaklanması çıkınca “Takrir-i Sükun Kanunu” çıkarılmıştı (4-Mart-1925).
Bu kanun'a dayanılarak parti kapatıldı. (3-HAZİRAN-1925) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kurulma aşamasında" Askerlikle ilişiği olan milletvekillerinin ya askerlikten istifalarını vermeleri, ya da kışlalarına dönmelerine dair" kanun çıkarıldı. (EKIM-1924)   

      3. Serbes Cumhuriyet Fırkası'nın Kurulması: 

1925–1930 yılları arasında inkılâplara devam ediliyordu. Ancak 1929’da yaşanan ekonomik bunalım, M. Kemal’in ekonomik politikasını eleştirenler arttı. Bunun üzerine Atatürk, farklı görüşler için başka partilerin kurulmasını istedi. Sonuçta Ali Fethi Bey tarafından Serbest Cumhuriyet Fırkası kuruldu. Ancak bu parti de öncekinde olduğu gibi cumhuriyet rejimine karşı olanların toplandığı bir merkez haline gelince bu da kapatılmak zorunda kalınacak ve böylece ilk çok partili rejim denemeleri başarısız olmuştur (1945 yılında ancak başarı sağla).

   Menemen olayı, cumhuriyete karşı olanların halkın dini, duygularını kullanarak çıkardıkları bir ayaklanmadır. Derviş Mehmet liderliğinde başlayan ayaklanmayı bastırmak isteyen öğretmen Asteğmen Kubilay, asilerce başı kesilerek şehit edildi. Ayaklanma daha sonra bastırılarak suçlulara gerekli cezalar verildi.

 Partinin Savunduğu ilkeler:

 -Fethi Bey Liberalizm'i savunuyordu.
-Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik ve Laik esaslara bağlılık esastı
-Yabancı sermayenin ülkeye girmesi savunulmuştur.
-Kadınlara siyasi hakların tanınması ve seçimlerin tek dereceli olması gibi belli başlı ilkeleri vardı.
-Rejim karşıtları partide yoğunlaşınca Fethi Bey 17-KASIM-1930'da partiyi kapattı.

       4. Demokrat Parti (1946):

  Peygamberimiz Hz. Muhammed (s...) İslâm Devleti'ni Medine'de kurduğunda "Vatandatşlık Sözleşmesi" adında yeni hükümler oluşturulmuştu. Bu İslâm Devleti'nin ilk anayasası olarak kabul edilir. Vatandaşlık Sözleşmesi'nde Peygamberimiz Hz. Muhammed hem devlet başkanı hem de ordu komutanı idi. Ayrıca çıkan anlaşmazlıklarda son söz Peygamberimize aitti. Bu uygulama "Dört Halife" döneminde de geçerli olmuştur. Daha sonra Emeviler döneminde yönetim saltanat haline gelmiş ve bu uygulamayı Emeviler, Abbasiler uygulamışlardır. Emeviler devletinin son bulmasından sonra yerine Abbasiler Devleti kurulduğunda Halifeliğin Abbasilere geçtiği kabul edilmiştir. Abbasiler Devleti Moğollar tarafından yıkıldıktan sonra halifelik Memlüklere geçmiştir. Emeviler ve Abbasiler döneminde "Halifelik" hem din işleri, hem de Ordu komutanı ve devletin en başındaki şahıstı.  Yanlız Memlüklerde devlet ve din işleri birbirinden ayrılmıştı. Halife sadece din işlerinden sorumluydu. Halifelik; Yavuz Sultan Selim zamanında 1517'de Osmanlılara geçti.   Osmanlılara geçince daha çok İslam dünyasını Osmanlı çatısı altında birleştirici bir güç olarak kullanılmaya çalışıldı.. Ancak bunda pek başarılı olunamadı Tam aksine bir etki yarattı. Halifelik sistemine karşı ayaklanmalar başlatıldı. Çünkü Yavuz Sultan Selim'in kılıç zoruyla Halifeliği ele geçirmesi İslâm dünyasında infial yarattı ve Türklerin Batı ile giriştiği  mücadelelerinde desteklenmedi.  

    -Saltanat 1-KASIM-1922'de kaldırılınca, Halifelik; Halifelik makamı ve yetkileri 1921 Anayasası ile TBMM'ne bırakılmıştı.

 İngilizlerin halifenin manevi gücünden yararlanmaması,

Halkın tepkisini çekmemek gibi sebeplerle hemen kaldırılmadı.

-Halife olan Abdülmecit Efendi'nin kendisini meclisin üzerinde görmeye başlaması ve yaptığı faaliyetler sebebiyle 3-Mart-1924 tarihinde kaldırıldı. Aynı gün; Tevhidi-Tedrisat Kanunu kabul edildi. (Eğitim-Öğretimi birleştirme kanunu)

 Şer'iye ve Efkaf Vekaleti ile Erkan-ı Harbiye Vekaleti kaldırıldı. (Erkanı-Harbiye Vekaleti kaldırılmadan önce, Milli Savunma Bakanlığı ile Genelkurmay Başkanlığı birlikteydi. Yapılan düzenleme ile Genelkurmay Başkanı asker, Milli Savunma Bakanı ise politikacı olmuştur).

         (Şer'iye ve Efkaf Vekaleti ise alınan kararların dine uygunluğunu denetliyordu. Şer’iye Vekilliği yerine sadece din işleri ile uğraşmak üzere başbakanlığa bağlı -Diyanet İşleri Başkanlığı kuruldu. Vakıfların idaresini yürüten Efkaf Vekaleti’nin yerine bir genel müdürlük oluşturuldu.)

Halifeliğin Kaldırılmasının Sonuçları ve önemi:

   Devletin Laikleşme Aşamaları: 

• Saltanatın kaldırılması ilk aşamadır.
• Halifeliğin kaldırılması devletin laikleşmesinde en önemli adımdır.
• Şer’ye ve Evkaf vekilliği kaldırılmıştır
• Tevhid-i Tedrisat Kanunu çıkarılarak eğitim ve öğretim birleştirilmiş ve çağdaşlaştırılmıştır. Böylece eğitim alanında laikleşme gerçekleşmiştir.
• 1925 yılında Tekke ve Zaviyeler kapatılmıştır.
• 1926 da Medeni kanun kabul edilmiştir
• 1928’de anayasadan “Türkiye Devletinin dini İslâm’dır” maddesi çıkarılarak devlet yapısının laikleşmesi tamamlanmıştır.
• 1937’de anayasaya Türk devletinin laik olduğu ilkesi konulmuştur.

    Şeyh Said İsyanı: 

   13-ŞUBAT-1925 tarihinde Genç ilinin Piran köyünde başlamış ve kısa sürede Doğu illerimize yayılmıştır. İsyan; Elazığ, Bitlis ve Muş'a kadar yayıldı. İsyancılar ilerleyerek kuzeyde Erzurum, güneyde Diyarbakır önelerine kadar geldiler. Dönemin hükümet başkanı Fethi Bey isyanı bastırmada yetersiz kalınca istifa etti.

Bölgedeki huzur ve güvenliği sağlamaya yönelik Takririsükün Kanunu çıkarıldı. 

    Sebepleri:                                                                       
     -İngiltere’nin Musul meselesini kendi lehlerine çözmek istemesi
     -Cumhuriyet rejimine karşı oluşan tepki                                                                                                                                    

   Sonuçları:
-Musul İngiltere'nin yönetimindeki Irak'a bırakıldı.
-Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı.
-Tekke ve zaviyeler kapatıldı.
-İstiklâl Mahkemeleri tekrar faaliyete geçt. 
-İlk çok partili hayata geçiş denemeleri başarısızlıkla  sonuçlandı.

               Mustafa Kemal'e Suikast Girişimi  (15-HAZİRAN-1926):

      -Mustafa Kemal'in İzmir’e yapacağı gezi sırasında suikast yapılacağı haberi alınması üzerine suikastçılar ( TBMM I. Dönem milletvekillerinden Ziya Hurşit  ve taraftarları) yakalanarak cezalındırıldı. Yunanistan'a kaçıracak olan motorcu Giritli Şevki'nin ihmarı sonucunda yakalandı. 

 -İzmir suikastında parmağı olduğu iddia edilen Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ileri gelenleri suçsuz oldukları anlaşılınca serbest bırakıldılar.                                                                        

       .           Menemen olayı (Kubilay Olayı):                                                                        

-Serbest Cumhuriyet Fırkası kapatıldıktan sonra 23-ARALIK-1930'da Menemen olayı çıktı.
-Derviş Mehmet adında bir kişi halkın din duygularını istismar ederek bir ayaklanma başlattı.
-Olayı bastırmak isteyen Asteğmen Mustafa Fehmi Kubilay ve bir bekçi şehit edildi. Kısa süre içinde isyan bastırıldı. 

Cumhuriyetin varlığına yönelik olarak ortaya çıkan Menemen olayı'nı Türk milleti mitingler düzenleyerek protesto etmiştir. 

  Türk Halkının Cumhuriyete Bağlılığı:

                  HUKUK ALANINDAKİ İNKILÂPLAR 

• Türk Medeni Kanununun Kabulü
• Anayasalar
• Kadın Haklarının Verilmesi

• Tevhid-i Tedrisat
• Medreselerin Kapatılması
• Maarif Teşkilatı kanunu
• Yeni Harflerin kabulü
• Türk Tarih Kurumu’nun Kurulması
• Türk Dil Kurumu’nun Kurulması

 Atatürk "Yetişecek çocuklarımıza ve gençlerimize, görecekleri öğretim sınırları ne olursa olsun, en evvel ve esaslı olarak Türkiye'nin istiklaline, kendi benliğine ve milli geleneklerine düşman olan bütün unsurlarla mücadele etmek lüzumu öğretilmelidir" diyerek eğitim prensibini belirtmiştir.

           1-Tevhid-i Tedrisat Kanununun Kabulü ve Medreselerin Kaldırılması (3 Mart 1924)   

            Öğretim Birliği Kanunu ile her çeşit eğitim ve öğretim kurumu devlet denetimine geçti.

     MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞINA bağlanan bu kurumların böylece tek elde toplanması sağlandı. Tevhid-i Tedrisat Kanununun yürürlüğe girmesinden sonra medreseler de kapatıldı. Çünkü zamanının en ileri öğretim kurumları olan medreseler, hem canlılığını kaybetmiş, hem de toplum ihtiyaçlarına cevap veremez bir duruma gelmişti.

1926'da Maarif Teşkilatı Hakkındaki Kanun kabul edildi. Buna göre devletin izni olmadan hiç bir okulun açılamayacağı hükmü getirildi. Müfredat programları değiştirildi                                                           

       Türk Harflerinin Kabulü (1 Kasım1928): 

      Osmanlılarda Arap alfabesi kullanılıyordu. Bu, eğitim ve öğretimi zorlaştırıyordu. Tüm yurtta okur-yazarlılığın yaygınlaştırılması, Latin alfabesine dayanan yeni Türk Alfabesi ile sağlandı.(1 Kasım 1928).Türkler tarih boyunca birçok devlet kurmuştur. Hun, Göktürk, Uygur, Selçuklu, Osmanlı, Türkiye gibi... Bu devletleri kurarken gittikleri yerlerde Türk kültür ve uygarlığını da yaygınlaştırmışlardır.

   Atatürk’ün ilkelerinden milliyetçilik, insanın tarihine bağlılığı da ifade eder. Atatürk, milletine ve tarihine bağlılığını, tarih alanındaki çalışmaları ile göstermiştir. Türk tarihinin gerçekçi bir biçimde araştırılması için “Türk Tarih Tetkik Cemiyetini” kurmuştur. Bugün bu kuruluş “Türk Tarih Kurumu” adını taşır. Atatürk tarih yazarlarının tarihi yapanlara bağlı kalmasını istiyordu. Yani tarihin gerçekçi bir biçimde yazılmasını ve böylece gelecek kuşakların doğru bilgilenip bundan gerekli dersleri çıkarmalarını savunuyordu.

   Atatürk, birleştirici bir tarih anlayışına sahipti. İnsanın kendi tarihini bilmesi, çağdaş uygarlık seviyesinin üstüne çıkabilmek için zorunludur. Çünkü tarih bilinci, milli birliği oluşturur. Atatürk, Türk tarihi ile övünmesinin yanı sıra sebepsiz yapılan savaşların bir cinayet olduğunu kabul ederdi. Bu da insan sevgisini gösterir. Yani kendi tarihimizle övünürken başka uluslara düşmanlık beslemeyi de reddediyordu.

   Atatürk, milli birlik ve beraberliği sağlayan unsurlardan biri olan dil konusuna da önem vermiş ve Türkçe’nin geliştirilmesi ve yabancı dillerin etkisinden kurtarmak için Türk Dili Tetkik Cemiyeti (Türk Dil Kurumu)’ni kurmuştur. 12 Temmuz 1932'de Atatürk'ün talimatıyla Türk Dili Tetkik Cemiyeti kuruldu. Cemiyetin kurucuları dönemin tanınmış edebiyatçıları ve milletvekilleri olan Sami Rifat, Ruşen Eşref, Celal Sahir ve Yakup Kadri'dir. Kurumun ilk başkanı Samih Rifat'tır.

Türk Dile Tetkik Cemiyetinin amacı; "Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini meydana çıkarmak, onu yeryüzü dilleri arasında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmek" olarak tespit edilmiştir. 

   Milli kültür, manevi özellikler, yaşayış ve davranış şekilleri ile düşünce birliğinden oluşur. Yani tüm değerlerimizden oluşur. Atatürk’e göre milli kültür mutlaka yükseltilmelidir. Aksi takdirde yok olur. Günümüzde bu daha iyi hissedilmektedir. Zira geri kalan ulusların kültürü, güçlü ulusların kültürüne yenik düşmektedir. Çağdaş kültüre sahip olmak, bilim, sanat ve teknoloji düzeyine kültürünü yükseltmekle mümkündür.

   Güzel sanatlar, uygar olmanın belirtisi ve kültürlü insan yetiştirmede bir eğitim aracıdır. Güzel sanatlardan Atatürkçülüğün amacı, insanlar arasında sevgiyi geliştirmesi, gelecek kuşaklar için çalışılması ve kalıcı eserler verilmesidir. Sanatçı bunu başardığı oranda ulusuna ve insanlığa hizmette bulunmuş olur. Zira sanatkâr, insanlığın ortak değeridir.

   Gerçek anlamda halkı için çalışan sanatçıya Atatürk büyük önem vermiştir. Bunu da “Hepiniz milletvekili olabilirsiniz, bakan olabilirsiniz; hatta cumhurbaşkanı olabilirsiniz, fakat sanatkar olamazsınız.” sözüyle ifade etmiştir.

      Türkler; bugüne kadar Göktürk, Uygur, Arap ve Latin alfabelerini kullanmıştı.

Eğitim Alanında Yapılan İnkolaplar;

1-Kasım-1928'de Latin Alfabesi kabul edildi. Yeni alfabeyi öğretmek ve eğitimi geliştirmek, okuma ve yazmayı yaygınlaştırma seferberliği başladı. Millet Mektepleri açıldı.

24-Kasım–1928 tarihli " Millet Mektepleri Talimatnamesi" ile Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Millet Mekteplerinin "BAŞÖĞRETMENİ" unvanını aldı.
 24-KASIM-1981'den beri ÖĞRETMENLER GÜNÜ" olarak kutlanmaktadır.              
Türk Tarih Kurumu Kuruldu (1931). Türk Tarihinin Ana hatları isimli eser yayımlandı.
Türk Dil Kurumu Kuruldu (1932) .
Ankara Hukuk Mektebi Açıldı (1925) .
İstanbul'da Darülfünun Kapatıldı ve İstanbul Üniversitesi Açıldı (1933) . 

1- İzmir İktisat Kongresi ve Milli Ekonominin Kurulması
2- Tarım Alanında Yapılan İnkılaplar
3- Sanayi Alanında Yapılan İnkılaplar
4- Ulaştırma Alanında Yapılan İnkılaplar
5- Bayındırlık Alanında Yapılan İnkılaplar
6- Madencilik Alanında Yapılan İnkılaplar
7- Turizm Alanında Yapılan İnkılaplar
  

Ekonomi: İnsanların üretim, pazarlama ve tüketim alanında yaptıkları etkinliklerin tümüdür.
   Osmanlı ekonomisi, 1750’lerden itibaren çöküşe geçmiştir. Başlıca sebepleri ise kapitülasyonlar, sanayinin gelişmemesi, sürekli savaşlar, tarımın bozulması ve dış borçlar idi.
   Cumhuriyet döneminde ekonominin düzeltilmesi, askeri zafer kadar önemliydi. Çünkü Atatürk’ün belirttiği gibi, siyasi bağımsızlık, ekonomik bağımsızlıkla tamamlanması gerekir.
-Eldeki kaynaklar savaşlarda eriyip gitmişti, ülke sermaeden mahrumdu.
-Lozan Antlaşması öncesinde Kapitülasyanlar nedeniyle ülke ticareti yabancıların eline geçmişti ve varolan nüfusun hemen tamamı okuma yazma bilmiyordu.
-Ülke sanayi kaynakları  yok denecek kadar azdı,
-Tarımda ilkel yöntemler uygulanıyordu ve gübreleme, sulama, ilaçlama, tohum ıslah teknikleri yoktu.
-Bankacılık, dış ticaret, demiryolları, yabancıların ellerinde idi.
Kapitülasyonlar kaldırılmış fakat ödemesi güç dış borçlar vardı.
 

 TBMM1 Mart 1922’de bazı ekonomik tedbirler alarak yeni Türk Devleti’nin ekonomik hedeflerini belirlemeye çalışmıştır. Bunlar:

1- Devletin gelirleri ile giderleri arasında denge kurulacak
2- Kamuyu ilgilendiren işletmeler satın alınarak millileştirilecek
3-Madenlerin işletmesini üslenecek özel teşebbüs kurulacak
4- Tarım ve sanayi modernize edilecek 

              İZMİR İKTİSAT KONGRESİ

         17-ŞUBAT-1923'de İzmir’de "TÜRKİYE  1. İKTİSAT KONGRESİ " toplandı. Bu toplantıda

"MİLLİ EKONOMİ İLKESİ" kabul edildi.

-Planlı Ekonomiye Geçildi.
-Bankacılığın Geliştirilmesi Kararı Alındı.
-Öncelikle milli kaynaklardan yararlanılacaktır,  
-Üretici korunacaktır,
-Sanayi ve ihracat geliştirilecektir,  
-Özel girişimciler desteklenecektir,
-Çiftçilerin desteklenmesi için bankacılık geliştirilecektir. 

          Tarım Politikası: 

1-Aşar Vergisi Kaldırıldı.

17-Şuba-1925 Osmanlı döneminde ürün üzerinden alınan Aşar Vergisi kaldırıldı. Köylü rahatladı.
    Tarım Kredi Kooperatifleri Kuruldu.

1929 Ziraat Bankasından köylüye kredi imkânı sağlandı. Yüksek Ziraat Enstitüsü Kuruldu. 1933
    Tarımda bilimsel araştırmalar yapıldı. Kooperatifçilik teşvik edildi.
    Devlet Üretme Çiftlikleri ve Tohum Islah İstasyonları Kuruldu.
1929'da Toprak Reformu yapılmak istendi, fakat başarılı olunamadı. 

 Yani kısaca tarım alanında yapılan başlıca etkinlikleri şöyle özetleyebiliriz:

•  Köylüyü rahatlatmak için “aşar” vergisi kaldırıldı,  
•  Ziraat Bankası aracılığı ile çiftçilere kredi sağlandı, 
•  Kooperatifçilik geliştirildi,  
•  Tarımda makineleşmeye önem verildi,
•  Verimi arttırmak için tohum ıslahı ve çiftçinin eğitilmesine önem verilmiştir.

   TİCARET ALANINDA YAPILANLAR

 1924 Özel teşebbüse kredi vermek, Milli Türk Tüccarını desteklemek amacıyla İş Bankası kurulmuştur.
  Ticaret alanında yapılan etkinlikleri şöyle özetleyebiliriz
Cumhuriyet öncesi ticaret azınlıkların elindeydi. Türk milletini ticarette etkin kılmak için:
1-Bankacılığa önem verilerek ilk özel banka olan İş Bankası kuruldu,
2-Tüccarlara kredi sağlandı,
3-Türk limanları arasında yolcu ve yük taşıma hakkı(Kabotaj hakkı) Türk denizcilerine verildi.
 

      KABOTAJ Kanununun çıkarılması (1 TEMMUZ-1926):

-Kapitülasyonlarla elimizden çıkan Türk denizlerinde gemi işletme hakkı, yani Kabotaj hakkı Türkiye'ye geçti.
-Yabancıların kurduğu ticaret işletmeleri satın alınarak millileştirilmiştir.
Not: 1889' da çiftçileri desteklemek amacıyla  Ziraat Bankası adını almıştır.

       SANAYİ VE MADENCİLİK ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR

      Sebepleri:

• Özel Sektörün ve Teknik bilgilerin yetersizliği,
• Gelir seviyesinin çok düşük olması,
• 1929’a kadar sanayinin dışa karşı himaye edilmemesi,
• Özel sektörün Teşvik-i Sanayi Kanununa rağmen yapabildiği yatırımların miktar ve çeşit itibariyle yeterli olmaması
• 1929 ‘Dünya ekonomik bunalımının olumsuz etkileridir.

           Sanayi alanında yapılan etkinlikler:

•   Devlet sanayi kuruluşlarını kurarken özel girişimciler de desteklendi,
•   1933 yılında “devletçilik” ilkesi uygulanarak girişimcilerin yapamadığı yatırımlar yapıldı,
•   1939’da Karabük demir-çelik fabrikası kuruldu,
•   Madencilik faaliyetleri için MTA Enstitüsü kuruldu.

     - Özel girişimi desteklemek için 1926'da Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarılmıştır. Fakat bu girişimler başarısız olmuştur çünkü; özel sermayenin yetersiz olması 1929 Dünya ekonomik bunalımının çıkması

Not: Bu kanun ile sadece Uşak Şeker Fabrikası ve bir dokuma fabrikası açılmıştır.

Kamu iktisadi teşekkülleri oluşturulmuştur (K. İ. T)
1933 'de kabul edilen I. Beş yıllık kalkınma planı ile Devlet Ekonomiye ağırlığını koymuştur.
Sümerbank ve bağlı 5 kumaş fabrikası açılmıştır.
Beykoz Ayakkabı Fabrikası açılmıştır.
Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası açılmıştır.
Şeker ve Çimento Fabrikaları kurulmuştur
İzmit'te Kağıt Fabrikası kurulmuştur.
Gemlik'te yapay ipek fabrikası açılmıştır.
Daha sonra ilk ağır sanayi atılımı yapılmış ve 1939'da Karabük'te ilk demir-çelik fabrikası kuruldu.
Elektrik ve Maden işleri için 1935'de ETİBANK ve aynı gün kurulan Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü (MTA) ise Maden aramakla görevlendirilmiştir.
• Ayrıca bu dönemde Türkiye Emlak Kredi Bankası(1936), Denizbank(1937), Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu(1938)... gibi önemli kuruluşlar kuruldu.                                                                                                

        BAYINDIRLIK VE ULAŞIM ALANINDA YAPILANLAR

  • Osmanlı Dönemindeki demir yollarına ilaveten yenileri yapıldı. Özellikle ulaşıma önem verilerek demir ve kara yolları geliştirildi. Liman ve hava alanları yapılıp hizmete sokuldu. Şehirlerin modernleştirilmesi için çalışıldı. 

        SOSYAL VE SAĞLIK ALANINDA YAPILANLAR                                               

• Cumhuriyetten önce kurulan ilk TBMM Hükümeti'nin Sağlık Bakanlığı vardı. Öncelikle sıtma ve frengi ile savaşta başarı kazanıldı.

Dost Site: Kaynak olarak başvurabilirsiniz