Büyük Taruz Savaşında Dumlupınar'da kesin bir şekilde hezimete uğratılan düşman karşısında büyük bir zafer kazanıldı.

    Lozan Barış Antlaşması: 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre'nin Lozan şehrinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi temsilcileriyle İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Portekiz, Belçika ve Yugoslavya temsilcileri tarafından, Leman gölü kıyısındaki Beau-Rivage Palace'ta imzalanmış barış antlaşması.

    TBMM'nin emrindeki Düzenli Ordu; İngilizlerin kışkırtması  sonucu Yunan kuvvetlerine karşı elde ettiğimiz  zaferin ardından Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın imzalandı. Sonrasında İtilaf Devletleri 28 Ekim 1922'de TBMM Hükümeti'ni Lozan'da toplanacak olan barış konferansına davet ettiler. Barış şartlarını görüşmek için Konferans dönemin dışişleri bakını İsmet İnönü başkanlığında yürütüldü. İtilaf Devletleri Lozan'a İstanbul Hükûmeti'ni de davet ettiler. Bu duruma tepki gösteren TBMM, 1 Kasım 1922'de saltanatı kaldırdı.

 TBMM Hükûmeti Lozan Konferansı'na katılmasındaki amacı

-Misak-ı Milliyi gerçekleştirmeyi,

-Türkiye'de bir Ermeni devletinin kurulmasını engellemeyi,

-Kapitülasyonları kaldırmayı,

-Türkiye ile Yunanistan arasındaki sorunları (Batı Trakya, Ege adaları, nüfus değişimi, savaş tazminatı) çözmeyi

-Türkiye ile Avrupa devletleri arasındaki sorunları (ekonomik, siyasal, hukuksal) çözmeyi amaçlamıştır.

TBMM heyeti Lozan’da yapılan görüşmelerde Ermeni yurdu ve kapitülasyonlar hakkında anlaşma sağlanamazsa görüşmeleri kesme kararı almıştı.

20 Kasım 1922'de Lozan görüşmeleri başlamıştır. Görüşmelerde

-Osmanlı borçları,

-Türk - Yunan sınırı,

-Boğazlar, Musul, azınlıklar ve kapitülasyonlar üzerinde uzun tartışmalar yaşanmıştır.

Lozan görüşmelerinde  kapitülasyonların kaldırılması, İstanbul'un boşaltılması ve Musul konularında anlaşma sağlanamamıştır. Temel konularda tarafların tavize yanaşmaması ve önemli görüş ayrılıkları çıkması üzerine 4 Şubat 1923'te görüşmelerin kesilmesine neden oldu. Yeni bir  savaş ihtimalini gündeme geldi. Başkomutan Mareşal Mustafa Kemal Paşa Türk Ordusu'na savaş hazırlıklarının başlamasını emretmiştir. Sovyetler Birliği Batılı devletlere bir ultimaton vererek “Eğer tekrar savaş çıkarsa bu sefer Türkiye'nin yanında savaşa gireceğini duyurması” İtilaf devletlerini özellikle İngiltere’yi endişelendirdi.  Bu ihtimali göze alamayan İtilaf Devletleri barış görüşmelerinin tekrar başlatmak için Türkiye'yi tekrar Lozan'a davet ettiler.

 Taraflar arasında karşılıklı verilen tavizler ile görüşmeler 23 Nisan 1923'te tekrar başlayan görüşmeler 24 Temmuz 1923'e kadar devam etmiş ve bu süreç Lozan Barış Antlaşması'nın imzalanması ile sonuçlanmıştır. 

 

  Lozan Antlaşması (24- TEMMUZ- 1923):

  1- Sınırlar                                                                            

 Suriye Sınırı: Ankara Antlaşmasındaki şekliyle kalacak

Irak Sınırı:Musul meselesi yüzünden antlaşma olmadı. Daha sonra İngiltere ve Türkiye aralarında çözecekti.

Batı Sınırı:Kurtuluş savaşı öncesi kaybedilen Batı Trakya, bütün çabalara rağmen geri alınamamıştır. Mudanya Ateşkes Antlaşmasında Meriç ırmağı sınır olarak kabul edilmişti. Meriç Irmağı’nın batısında kalan Karaağaç Türkiye'ye verildi.

Adalar: Boğazların güvenliği açısından Çanakkale Boğazı'nın önünde bulunan Bozcaada ve Gökçeada (İmroz) Türkiye'ye verildi. Midilli, Sakız, Sisam gibi Ege adalarının Yunanlılarda kalmasını ve Yunanistan'ın Türkiye'ye yakın adaları silahsızlandırması öngörüldü.                                                                                                     

    2- Kapitülasyonlar                                                            

    Her türlü Kapitülasyonlar bütün sonuçları ile birlikte kaldırıldı.                      

    3- Azınlıklar     

     Bütün azınlıklar Türk vatandaşıdır. Hiç bir ayrıcalıkları yoktur. Batı Trakya'daki Türkler ile İstanbul'da bulunan Rumlar hariç, Yunanistan'daki Türklerle, Türkiye'deki Rumlar değiştirilecekti.

    -Lozan'da Türkiye'deki Hıristiyan azınlıkların kendilerine özgü aile hukukları olmasına karar verildi. 17- Şubat 1926 tarihinde kabul edilen Medeni Kanun ile değişti.                                                               

  4- Savaş Tazminatı                                                               

  I. Dünya Savaşı sebebiyle bizden istenen savaş tazminatından kurtulduk. Yunanistan Kurtuluş savaşında bize açtığı zarara karşılık Karaağac’ı Türkiye'ye verdi.                                                                 

   5-Borçlar                                                                           

  Osmanlı Borçları (Düyunu - Umumiye) Osmanlı Devleti'nden ayrılan devletlerle Türkiye arasında bölüştürüldü. Borçlar Türk Lirası olarak ödenecekti. (Osmanlı borçlarının kabul edilmesi Yeni Türk Devleti’ni Osmanlı Devleti’nin devamı şeklinde göstermektedir.)                                                                                            

    6-Boğazlar                                                                        

            Boğazlar Türkiye'ye bırakıldı.

Ancak her türlü geçiş serbest olacaktı.

Başkanının Türk olduğu bir komisyon denetleyecekti.

Boğazların iki yakası da askersiz olacaktı.

Boğazların bu statüsü 20- Temmuz -1936 Montrö Sözleşmesi ile değiştirilerek Boğazların kesin hâkimiyeti Türk Devletine geçti.

7- Yabancı Okullar:

Yabancı Okullar Türk kanunlarına ve diğer okulların bağlı bulundukları tüzük ve yönetmelik hükümlerine uyacaklardır. Türk hükümeti bu okulların öğrenimini düzenleyecektir.

8. İstanbul’un Boşaltılması:

Lozan Antlaşması TBMM Hükümeti tarafından onayladıktan altı hafta sonra işgal kuvvetleri İstanbul’u boşaltacaktır. Nitekim; 6 Ekim 1923’ te itilaf Devletleri İstanbul’u boşaltmıştır.

9. Ermenistan Sorunu:

Sevr Antlaşması ile Doğu Anadolu’da kurulmasına karar verilen Ermeni Devleti’nden vazgeçilmiş ve bölgenin Türk toprağı olduğu kabul edilmiştir.

  Lozan Antlaşmasının Önemi                                                  

• Yeni Türk Devletinin milletlerarası alanda bağımsız, bütün devletlerle eşit, şerefli bir varlık olduğu kesinlikle tanınıyordu.
• Osmanlı Devleti'nin sona erdiği kabul ediliyordu.
• Lozan Antlaşması halen geçerliliğini korumaktadır.
• Misak-i Milli sınırları büyük ölçüde gerçekleştirildi.
• Devletlerin eşitliği ilkesi gözetilerek imzalanmıştır.
• Lozan, Ortadoğu’da en çok İngiliz çıkarlarını zedelemiştir.

     Not: Lozan’da Hatay ve Boğazlar konuları tam çözüme kavuşturulamadı.

Daha sonraki yıllarda Musul Sorunu (1926) aleyhimize

Hatay (1939) ve Boğazlar(1936) sorunu ise lehimize çözümlenmiştir