Toplumsal Kuramlar

Toplumsal Kuramlar

Toplumsal Kurumlar

 Her toplumun kendine özgü bir yapısı ve bu yapıyı belirleyen özellikleri vardır. Toplumsal kurumlar bu özelliklerin temel unsurlarıdır.
 
Toplumsal kurumlar hep birlikte toplum düzenini oluşturacak şekilde uyumlu ve dengeli bir ilişki içindedirler. Toplumun sürekliliğini ve bütünlüğünü sağlayan onların arasındaki bu ilişki, iş birliği ve eş güdümdür.
 
Toplumsal kurumların herhangi birinde meydana gelen değişme diğer kurumları da etkiler. Toplumsal kurumlar farklı özellikler taşısalar bile genelde toplumların hemen hepsinde bulunur. Bunların başlıcaları; aile, devlet, hukuk, eğitim, din ve ahlak kurumlarıdır.
Aile tüm toplumlarda var olan evrensel bir kurumdur. Toplumdaki diğer toplumsal kurumların hepsi ile karşılıklı iletişim içindedir. Aile, hem toplumsal kurumların siyasal sosyal ve ekonomik olgularından etkilenir hem de ihtiyaç ve kaynakları ile onları etkiler. Ailenin toplumsal sistem içindeki yerini ve önemini anlayabilmek için onun diğer toplumsal kurumlarla ilişkilerini incelemek yararlı olacaktır.
 
A.   KÜLTÜR
 
1-   Kültürün Anlamı
Bir toplumun ortaklaşa meydana getirdiği, benimsediği, kuşaktan kuşağa aktardığı maddi ve manevi değerlerin tümüdür. İnsanların yaptığı aletler, kullandığı araçlar kültürün maddi boyutunu; gelenek, görenek, eğitim, din gibi unsurlar ise kültürün manevi boyutunu oluşturur. Kültürün bu "maddi" ve "manevi" öğeleri arasında karşılıklı etkileşim vardır. Birinde meydana gelen bir değişme diğerini de etkiler. Kültürün maddi öğeleri, manevi öğelerine oranla daha hızlı değişirler.
Kültürün Özellikleri:
•   Kültürü toplum üretir.
•   Kültür duygu, düşünce ve hayat tarzıdır.
•   Toplumdan topluma ve zamanla değişir.
•   Kültür kuşaktan kuşağa aktarılır.
•   Kültürün taşıyıcısı dildir.
•   Kültür birleştirici ve bütünleştiricidir.
•   Kültür öğrenme ile kazanılır.
•   Kuşaktan kuşağa aktarılarak devam eder.
 
ÖRNEK TEST :
Atalarımızın yaratıp bize miras bıraktığı kültür, bizi yaratırken bizim o mirasa kattıklarımızla birlikte gelecek kuşaklara miras kalır, onları yaratır.
Burada, kültürün hangi yönü üzerinde durulmaktadır?
 
A)   İnsanların hem kültürden etkilenip hem de kültürü etkilemesi
B)   Her toplumun kendine özgü bir kültürünün olması
C)   Kültür öğelerinin etkileşim halinde olması
D)   Kültür birliğinin ulusal dayanışmayı güçlendirmesi
E)   Kültürlerin giderek birbirine benzemesi
 
Çözüm : Kültür, insanların ortak yaşamlarında ortaya çıkan ve kuşaktan kuşağa aktarılarak zenginleşen birikimlerin ve değerlerin bütünüdür. Bu yönüyle içerisine toplumu tarihsel geçmişi de girmektedir. Aynı şekilde bugünün toplumsal yaşamı da yarınlar için “geçmiş” değeri taşıdığında, toplumun günümüz yaşantısı, gelecek kuşaklar için “tarihsel birikim” olacaktır.
Bu sebeplerle, toplumsal yaşam içerisinde kültür, hem o anda ki toplumu etkiler, ayrıca kendisinden sonra gelen kuşakları da etkiler.
Bu nedenle cevap: A’ dır.
 
2-   Kültürün İşlevleri
Kültür, toplumun tarihsel süreç içerisinde sahip olduğu tüm değerlerin insandan insana aktarılarak yaşatılmasını sağlar. Ayrıca bu aktarım sırasındaki eğitimle bireyin sosyalleşmesine de katkıda bulunur. Ortak bir kültür etrafında birleşen bir toplum, çok daha iyi bir dayanışma ortaya koyacaktır. Yani kültürün birleştirici ve bütünleştirici bir yönü vardır.
 
3-   Kültürün Kazanılması
İnsan doğumuyla zaten belli bir toplumun içerisinde bulunur. Bu şekilde bu toplumun üyesidir de aynı zamanda. Bulunduğu toplumun kültürünü ilk olarak sadece ailesinden, sonra buna ek olarak arkadaşlarından ve okulundan, daha ileriki dönemlerde de iş ortamından kazanır. Kültürü kazanma, bulunulan toplumun değer yargılarını ve genel kabullerini benimsemesidir. Buna “kültürlenme (kültüre katılma)” denir. Bu toplum kültürünün tüm öğelerini kazanıncaya kadar geçen bir “sosyalleşme” sürecidir. Bu süreç ile birlikte toplumuyla benzer özellikler kazanmanın yanı sıra kişilik oluşumunda da olgunlaşmayı sağlar.
 
ÖRNEK TEST:
 
Bazı yörelerimizde erkek evleneceği kızın babasına başlık parası öderken, Yunan töresinde kızıyla evlenecek erkeğe drahoma (para) öder; Japonlar pirinci çubukla, İngilizler çatalla yer; Hintliler ineği kutsal sayıp etini yemezken çoğu toplumlar ineğin etinden ve sütünden yararlanır.
Bu tür davranış örneklerinde, kültürün hangi özelliği üzerinde durulmaktadır?
 
A)   Doğal koşullardan etkilenme
B)   Dil aracılığıyla taşınabilme
C)   Zamanla değişikliğe uğrayabilme
D)   Toplumdan topluma farklılık gösterme
E)   Kuşaktan kuşağa aktarılma
 
Çözüm : Anlatılan tüm özellikler farlı toplumlarla karşılaştırma yapmak amacıyla seçilmiştir. Kültürün en önemli özelliklerinden birisi de biricik olmasıdır. Yani her kültür sistemi, ait olduğu topluma özgüdür. Bu nedenle kültür ile ilgili olguları değerlendirirken her kültürel yapıyı kendi toplumu içerisinde değerlendirmekteyiz.
Paragrafın bize özellikle belirttiği durum, kültürün, “toplumdan topluma farklılık göstermesidir”.
Bundan dolayı doğru yanıt: D’ dir.
 
4-   Kültürel Süreçler
•   Kültürlenme: İnsanın kendi toplumunun kültürünü almasıdır.
•   Kültürleşme: Kişinin başka bir kültürle etkileşim halinde olarak o kültürden etkilenmesidir.
•   Kültür Şoku: Bir kültürden başka bir kültüre geçen bireyin yeni kültür karşısında yaşadığı bunalımdır.
•   Kültürel Yozlaşma: Bir kültürün eskimiş ve artık işlevsizleşmiş kısımlarının gereksiz yere korunmaya devam edilmesiyle oluşan değer boşluğudur.
•   Kültürel Çözülme: Normalde bir kültürü oluşturacak maddi ve manevi öğelerin bir toplumda bir araya gelememesidir.
 
ÖRNEK TEST:
 
“Toplumun bireyleri tarafından yaratılan ve kullanılan her türlü araç ve gereç ‘maddi kültür’, toplum yaşamını düzenleyen tüm değerler ve inançlar ise ‘manevi kültür’dür. Bu iki kültür birbirini etkiler.”
Aşağıdakilerden hangisi maddi veya manevi kültürden birinin diğerini etkilemesine bir örnek olabilir?
 
A)   Eğitimde demokratik tutumun kişilerde bağımsız davranma eğilimini artırması
B)   Kitle iletişim araçlarının gelişmesiyle, bölgeler arası değer farklılıklarının azalması
C)   Ulaşım araçlarının gelişmesiyle ticaretin kolaylaşması
D)   Eğitim düzeyinin yükselmesiyle eski inançların zayıflaması
E)   Tarımda makineleşmenin üretimi artırması
 
Çözüm: Toplumsal yapılar kendi içlerinde iki grupta toplamaktayız: Maddi yapı (günlük yaşamda kullandığımız araçların, mimarinin, teknolojinin… somut bilgisi) ve Manevi yapı (toplumun inandığı değerler, insanların arasındaki ilişkiler, anlaşmalar…gibi soyut bilgiler).
“A” ve “D”  seçeneklerinde iki, manevi yapının birbirini etkilemesine yönelik örnekler görmekteyiz. “C” ve “E” seçeneklerinde ise maddi yapının manevi yapıyı şekillendirmesine örnekler verilmiştir. Oysa “B” seçeneğinde maddi yapılardan olan “kitle iletişim araçlarının”, ”değerler” gibi bir manevi yapıları nasıl şekillendirdiğine örnek vermiştir.
Doğru yanıt: B’ dir.
 
 
B. TOPLUMSAL KURUMLARIN İŞLEVLERİ
 
 
Toplumsal kurumlar belli ihtiyaçları karşılamak için doğmuşlardır. Bu ihtiyaçlar kurumların amaçlarını belirler.
 
Grup hayatına katılan kişilere kurumlar ne yapar?"
Sorusu kurumların görevlerini belirlemek bakımından önem arz eder. Aslında bir kurumun nesnesi, amacı ve hedefi ile grubunkiler aynıdır. Mesela ekonomik, dinî ve siyasi gruplar, ekonomik, dinî ve siyasi amaçları gerçekleştirmek için vardır. Bu nedenle toplumsal grubun temel işlevi kendine özgü toplumsal kurumları oluşturmaktır. Toplumsal kurumların işlevlerini olumlu ve olumsuz olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür. Olumlu işlevleri şöyle sıralanabilir:
• Toplumsal kurumlar gruplarda yüksek düzeyde bir bütünleşmeyi; iş birliği ve dayanışmayı sağlar.
• Toplumsal kurumlar, kişilerin toplumsal davranışlarını kolaylaştırır ve basitleştirir.
• Toplumsal normlar ve bunlara dayalı kurumsal davranışlar toplumun hayatı içinde oluşmuşlardır. Bireyin bunları bir anda bulması ve ona göre davranması mümkün değildir. Hâlbuki kurumlar bireylere hazır toplumsal rol ve toplumsal ilişki formları temin ederler. Böylece kurumlar bireylerin birbirlerinden beklentilerini karşılar.
• Toplumsal kurumlar, bireye, kendi özel yetenek ve isteklerini geliştirebildiği, önceden var olan roller sunarlar. Böylece birey işletme yöneticisi, hukukçu, eş, oyuncu vb. rollerde neyin olacağını ve neyin beklendiğini bildiği için amaç ve hedeflerini buna göre kolayca belirler.
• Toplumsal kurumlar, kültürün istikrarı ve koordinasyonu için birer aracı olarak hizmet eder.
• Toplumsal kurumlar bireyin gelişi-güzel, keyfî ve başkaları için tehlikeli olabilecek davranışlarını frenlemek suretiyle toplumsal kontrolü sağlar.
 
   Toplumsal kurumların olumsuz işlevleri:
• Toplumsal kurumlar ani değişmelere müsait değildir. Çünkü kurumsal davranışları koruma ve sürdürme eğilimindedir. Böylece topluma yeniliğin girmesini engelleyici ve geciktirici rol oynar.
• Toplumsal kurumlar bazen bireylerin kişiliğini engelleyici rol oynar. Bu kurumlar ortaya koydukları kurallar ile sapkın davranışlara karşı çıkarken özgürlükleri sınırlar. Oysa bireyin kişiliğini oluşturabilmesi için toplumun tolerans sınırları içinde, yetenekleri ve gücü çerçevesinde toplumsal normları belirleyerek kişiliğini özgürce oluşturması gerekir.
Uyarı:  Tüm kurumların temel toplumsal işlevi insanların temel ihtiyaçlarını karşılamaya yöneliktir.
 
 
C.   TOPLUMSAL KURUMLAR
 
1-   Toplumsal Kurumun Anlamı
Toplumun temel ve önemli bir ihtiyacını gidermek amacıyla bir araya gelmiş, örgütlenmiş, bütünleşmiş insanların tüm inançlar, kurallar, simgeler, kalıp davranışlar, değer ve normlar bütünüdür. Başka bir ifade ile kurum; toplumda yaşayan bireylerin ihtiyaçlarından doğan toplumsal yapının ve değerlerin korunması için zorunlu, bazı yönlerden sürekli, bazı yönlerden ise geçici kurallar bütünüdür.
Kurumlar kuruluşlardan farklıdır. Kuruluş somut, kurum ise soyuttur. Aynı amaca yönelik çok sayıda kuruluş bir isim altında toplanarak kurumları oluşturur. Örneğin okul, parlamento, hastane, adliye, cami birer kuruluştur. Oysa bunların işlevi olan eğitim, din, siyaset ve ekonomi ise birer kurumdur.
Bütün toplumlarda beş temel kurum vardır:
1.   Aile kurumu
2.   Ekonomi kurumu
3.   Siyaset kurumu
4.   Din kurumu
5.   Eğitim kurumu
 
Toplumsal Kurumların Özellikleri:
•   Bir toplum içinde belli bir ihtiyacı gidermek için vardırlar.
•   Toplumsal ihtiyaçlardan doğmuşlardır.
•   Aynı kurum, toplumlar arasında ve bir toplumda zamanla biçim ve işlev değişikliğine uğrayabilir.
•   Bir toplumsal kurumdaki değişme, diğer kurumlarda da değişmeye yol açar.
•   Yeni ihtiyaçlar, yeni kurumları ortaya çıkarır.
•   İşlevini tümüyle yitiren, toplum içerisinde hiçbir ihtiyacı karşılayamayan kurumlar ortadan kalkar
•   Toplumsal kurumların değişme hızları birbirleriyle aynı değildir. Herhangi bir kurum çok hızlı değişirken bir başkası daha yavaş değişebilir.
 
ÖRNEK TEST:
Türkiye’de cumhuriyetin ilanından hemen sonra eğitimde, dinde, yönetimde, hukukta, ekonomide, sanatta, aile yapısında gerçekleştirilen devrimlerle kültürel yaşamda önemli değişmeler sağlanmış ve toplum yeni bir kültürel yapıya kavuşmuştur.
Buna göre, toplumun yeni bir kültürel yapıya kavuşturulması aşağıdakilerden hangisindeki değişikliklerle sağlanmıştır?
 
A)   Toplumsal kurumlar
B)   Toplumsal roller
C)   Toplumsal statüler
D)   Toplumsal dayanışma
E)   Toplumsal işbölümü
 
ÇözümHerhangi bir toplumda değişikliğe gidilmesiyle birlikte insanlar arasında var olan tüm ilişki biçimleri de değişim göstermektedir. Çünkü gerek toplum bireyi belirlemektedir; gerekse de birey toplumu… 
Cumhuriyetin ilanından hemen sonra çok büyük bir ilişki değişimi geçirmiştir. Ancak ilişkilerin değişebilmesinin yegâne yolu, toplumsal kurumları değiştirmektir. Eğer kişi karşılaştığı tüm kurumlarda da eski ilişkilerini yaşabiliyorsa, yeni yaşamına yer açma ihtiyacını hissetmeyecektir. 
Bu nedenle en köklü değişim, kurumların da birlikte değişebildiği değişimlerdir.
Bu nedenle doğru yanıt: A’ dır.
 
2-   Kültür–Toplumsal Kurum İlişkisi
Toplumun değerler bütünü olarak kültür, insanların nasıl davranacaklarını ve hangi temel de bir araya geleceklerini belirler. Toplumsal kurumlar ise kültürün taşıyıcıları konumundadır. Topluma yeni katılacak olan birey kültürü toplumsal kurumlarda kazanır. Bunun yanında topluma zaten üye olmuş bireylerinde toplum normlarından ve değer yargılarından uzaklaşması engellenir.
 
3-   Toplumsal Kurumların Çeşitliliği
Toplum yaşamı için vazgeçilmez durumda olan temel özelliklerin her biri karşımıza birer toplumsal kurum olarak çıkar. Bunlar: aile, din, ekonomi, siyaset, hukuk…
 
 
 
Diğer Kaynaklar:
http://notoku.com/02-toplumsal-kurumlar-ve-aile/#ixzz3Q6rJ2X7h 
NotOku.com'a teşekkürler.
http://tahtakalem.net/sosyal-yapi-konu-anlatimi-ozeti-felsefe/3949
http://www.ogretmenlerforumu.com/sosyoloji_ders_notlari-b192.0/
Açıklise Dersanesi:
http://www.aoldershanesi.com/toplumsal-tabakalasma-turleri.html
 

Google+ WhatsApp