Tarihte bilinen ilk devlet, ilk yazı ve ilk kanunlar Sümerlere aittir.

MEZOPOTAMYA UYGARLIĞI
 Mezopotamya (iki ırmak arasında kalan ülke) Anadolu'nun güneydoğusundan Basra körfezine kadar uzanan Dicle ve Fırat ırmakları arasındaki topraklar Mezopotamya’yı meydana getirir.

  
        SÜMERLER (MÖ 4000-2000):
        Türkçeye benzer bir dile sahip olmaları Orta Asya'dan MÖ. 4000 yıllarında doğudan Aşağı Mezopotamya’ya gelerek yerleşmişlerdir. Bu nedenle Orta Asya kökenli oldukları ileri sürülmektedir.  Bölgedeki bataklıkları kurutarak tarıma açmışlardır.  Mezopotamya, uygarlığının ilk kurulduğu yerdir. Mezopotamya'da ortaya çıkan sayısız medeniyetin temelini Sümerliler atmıştır.  

     Şehirlerini tapınakların etrafında oluşturmuşlardır. En önemli şehirleri: Ur, Eridu, Uruk, Kaş, Lagaş’tır. Çivi yazısını bulmuşlar. 
     Sümerler, ziggurat adı verilen yedi katlı tapınaklar inşa etmişlerdir. Sümerlerde toprak tanrının malı kabul edilmiş ve rahiplerin gözetimi altında ekilmiştir. 
     MÖ. 2350’de Akadlar Sümerleri egemenliklerine almışlardır.  
  "Tufan", "Yaratılış" ve "Gılgamış" destanları ilk defa Sümerler döneminde ortaya çıkmıştır.
 Çok tanrılı dine inanmışlar. 

    Bilim, sanat ve edebiyat alanında ilerleme gösteren Sümerler mimaride sütun, kubbe ve kemer tarzını kullandılar. 
   Çivi yazısını bularak uygarlığın temelini atmışlardı. Bir yılı 360 gün olarak hesaplamışlar. Haftayı 7 gün, yılı 12 ay olarak kabul etmişler.
     Aritmetik ve geometrinin temellerini atmışlar. Yüzey ve hacim ölçmenin formülünü bularak daireyi 360 dereceye bölmüşler.  

     SÜMERLERDE HUKUK:
     Hukuk sistemini ilk geliştiren Sümerler olmuştur. Tarihin bilinen ilk yazılı kanunlarını  Lagaş Kralı Urukagina (MÖ 2375) geliştirerek güçsüzleri korumak ve özel mülkiyeti güvence altına almak için kanunlar çıkarmıştır. Ayrıca ticaret, evlenme, boşanma, miras gibi konuları kanunlarla düzenlemişlerdir. 
     Sümerler “site”  denilen şehir devletleri kurmuşlardır.  Sitelerin başında “patesi” veya “ensi” adı verilen rahip-krallar yer almıştır.

Tarihte hukuk kurallarının ilk örnekleri Sümerlerde görülür. Baş Tanrı tarafından hükümdarlığın kendisine verildiğini ifade eden Sümer Kralı Urkagina, hazırladığı  adaletnamede;  kötü idare sebebiyle meydana gelen yolsuzlukları, halkın huzursuzluğunu ve hoşnutsuzluğunu gidermek için yaptığı kanunlarda önceki yöneticilerin rahiplerle birleşerek halkı sömürdüğünü belirtmiştir.
Urkagina’nın yaptığı düzenlemelerle de daha çok borç affı gibi konuları işlemiş ve halkı rahatlatmaya çalışmıştır
Hukuk devleti anlayışına ilk kez yer vermiştir.
Çok ağır olmayan suçlara para cezası uygulanmıştır. (Fidye esası)
Rahiplerin toplumu sömürmesi karşılığında vatandaşın temel haklarını korumayı hedeflemiştir.
Sümerlerde Halk:  
-kral ve rahipler en üst sınıfı oluştururdu. 
Halk ise 
-hürler ve köleler olarak ikiye ayrılırdı. 
   
Not: Sümerlerin insanlık tarihine en büyük katkıları, çivi yazısını bularak tarihi devirleri başlatmalarıdır.
Not 2: Sümerlerde Toplum: Soylular, hürler ve köleler olmak üzere üç kısımdan oluşmaktaydı.

Uygarlığa katkıları

-Yazıyı bulmuşlardır (çivi yazısı) 
İlk Yazılı Kanunu yapmışlardır.  Urukagina tarihte bilinen ilk yazılı kanunları yapmıştır.
Matematik, geometri ve astronomi ile ilgilenmişlerdir. 
-Ay yılını esas alan takvimi bulmuşlar.